به گزارش رهیافتگان (پایگاه جامع مبلغین و تازه مسلمانان ) گفتگو از معصومه طاهری: استاد علی بحرینی نقاش و نگارگر بوشهری است که آثارش در فضای مجازی بارها دیده شده، کارهای او در ژانر مذهبی بسیار بی نظر و تاثیرگذار است. بحرینی از پیشگامان هنری تصویرسازی واقعه کربلاست که سالها قبل از حسن روح الامین در این عرصه ورود جدی کرده است. هرچند عدم حضور استاد بحرینی در تهران باعث شده تا کمتر در رسانه های کشور شناخته شود ولی با ملاحظه آثارش می توان تاثیر قلم او را در سالهای گذشته در فضای مجازی بسیار بالا دانست. بحرینی در ایام فاطمیه نمایشگاه رستاخیز را در حوزه هنری تهران برپا کرد که متاسفانه بخاطر کرونا و آلودگی هوا آن گونه که باید مورد توجه قرار نگرفت. او را همچنین می توان صاحب بیشترین آثار در مورد دو الگوی جهانی آزادگی بانوان یعنی حضرت زهرا سلام الله علیها و حضرت زینب دانست. با او درباره این نمایشگاه، آثارش و چرایی کم بودن آثار مذهبی در میان هنرمندان به گفتگو نشستیم.
اخیرا شما نمایشگاهی به نام «رستاخیز» برپاکردید، در مورد این نمایشگاه و کارهایی که در آن عرضه شد برایمان بگویید؟
بله؛ البته ما این نمایشگاه را برای ماه محرم آماده کرده بودیم، همه کارها هم شده بود، ولی روز افتتاحییه به خاطر شرایط کرونایی عملی نشد و موکول به چند ماه بعد شد تا وقتی که شرایط کرونا کمی بهتر شود. به همین دلیل تصمیم گرفتیم با همکاری حوزه هنری نمایشگاه را برای ایام فاطمیه برگزار کنیم که این گالری از ۱۶ تا۲۷ دی ماه در نگارخانه حوزه هنری برپا شد. نمایشگاه رستاخیز در سه فصل است؛ فصل اول ده تابلو در ابعاد دو در سه متر در قالب کارهای بزرگ بود دوم کربلا و عاشورا و سوم روایت اسارت اهل بیت پیامبر و علمداری حضرت زینب در طول اسارت تا بازگشت به مدینه که این فصول در امتداد یکدیگر هستند.
نمایشگاه شما همزمان با حراج تهران برگزار شد، چرا در این حراج شرکت نکردید؟
فکر کنم حراج تهران کاملا به صورت چراغ خاموش است. چون هیچ اطلاعیه ای برای حضور ندیدیم. برگزار کنندگان و مشتریها و اعضا، همه یک طیف هستند که راهیابی در جمع آنها کار سختی است. در این حراج هنرمندان خیلی کم امکان حضور دارند، این نبوده که من خودم شرکت نداشته باشم، بلکه حضور در این حراج انحصاری است.
اصولا حراجی تهران چقدر به آثار شاخص دینی اختصاص دارد؟
رویکرد حراجی تهران دین مدارانه نیست تا آثار دینی را ارائه دهند. در این حراج نگاه خاص هنر به هنر را دارند بنابراین نسبت به کارهایی ازاین دست استقبال نمی شود.
چرا در جمهوری اسلامی حمایت از آثار موفق دینی مانند حراج تهران وجود ندارد با وجودی که خریداران آثار حراج تهران داخلی و ایرانی هستند ولی سلیقه و ذائقه آنها ایرانی است؟
به نظر من این حراج تهران با مشتری های خود و سلایق آنها همسو و همفکر است، هیچ ایرادی هم بر آنان نیست چون ذایقه خریداران و سرمایه داران را می شناسند و در همان راستا کار می کنند.
متولی هنر دینی در کشورمان چه کسانی هستند؟
حوزه هنری، بسیج هنرمندان، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، صداوسیما و خیلی از نهادهای فرهنگی دیگر که بودجه های زیادی در عرصه فرهنگ و هنر دریافت می کنند اما دراین باره حضو و بروزی نداشته اند ارشاد می تواند به هنر دینی رونق دهی بدهد اما متاسفانه هیچکدام ازاین ارگانهای عریض و طویل وارد گود نشده اند وکم کاری می کنند. نهادهای فرهنگی ما کم کار هستند.
شما در خلق آثار هنری خود از چه چیزهایی الهام گرفته اید؟
معمولا برای هر کار قبل از آن مطالعه می کنم تا به جوانب آن اشراف و آگاهی داشته باشم. فرقی نمی کند چه کار فردی و چه مجموعه ای حتما با تحقیق و مطالعه انجام می دهم مثلا مجموعه مهر و ماه درباره زندگی امام علی علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها را مطالعه کردم تا در ذهن خودم از آن زمان تصویرسازی کنم. مثلا برای تابلوی «میلاد یاس» که نمودی از شخصیت زمینی و آسمانی حضرت زهراست درباره تولد حضرت زهرا مطالعه کردم یا برای تولید مجموعه «رستاخیز» که در زمینه کربلاست، کتاب های زیای مطالعه کردم تا در فهم و تصویرسازی دچار خطا نشوم.
شما جزو اولین تصویرگرهای عاشورا هستید که آثارتان در فضای مجازی مشهور شد اولین کار عاشورایی شما مربوط به چه زمانی است؟
سال ۸۱ بود که مجموعه فصل سرخ شامل بیست تابلو درباره عاشورا را ترسیم کردم. تابلوهایی که متاثر از عصر عاشورای استاد فرشچیان تولید شد سبک کار هم به شیوه استاد فرشچیان نگارگری بود. بعدها که هنر به صورت شخصی سازی رسید، مجموعه «خاطره ها» که غیر دینی بود را کشیدم وقتی کارم قوت گرفت مجموعه های «مهر وماه» و «رستاخیز» را کار کردم که همگی تلفیقی از مینیاتور، رئال و امپرسیونیسم هستند .
نقاش قوی خانم در حوزه تصورسازی دینی هم داریم؟
بله؛ نقاشهای زیادی داریم ولی اینکه در حوزه دینی فعالیت گسترده داشته باشند اطلاع و شناختی ندارم که معرفی کنم.
چطور شد از بین حضرات معصومین، سراغ امام علی و حضرت فاطمه زهرا رفتید؟
زندگی امام علی و حضرت زهرا بسیار پیچیده و شگفت انگیز است که هرچه بیشتر مطالعه و تحقیق می کردم بیشتر شیفته می شدم تا کاری انجام بدهم. به نظرم زوایای زیادی از زندگی حضرت زهرا و امام علی مغفول مانده است که نه برای ما شیعیان، بلکه برای همه مسلمانان و مردم دنیا باید به زبان هنر به تصویر کشید و ارائه کرد، لذا هرچه کار کنیم باز هم کم است گنجینه ای تمام نشدنی که هرچه برداریم تمام نمی شود بلکه عمیقتر و وسیعتر می شود اما متاسفانه به خاطر عدم فرهنگ سازی و نبود شناخت کمتر هنرمندان سراغ این موضوع رفتند و یا کلیشه ای و محدود بوده است برای همین دوست داشتم تا با زبان الکن خودم در حد بضاعت روی این موضوع کار کنم.
کدام بخش از زندگی حضرت زهرا برای شما بیشتر تاثیرگذار بود؟
غربت حضرت زهرا بعد از شهادت پیامبر اسلام خیلی برایم تکان دهنده بود که چه اتفاقی افتاد امت اسلامی این طور یگانه دختر پیامبر اسلام را تنها گذاشتند به همین خاطر دوست داشتم کارهایی در این زمینه کارهای بهتری خلق کنم و حیف است. این چیزها را نشان ندهیم و دیده نشود از طرفی چون تصویر بسیار تاثیرگذارتر از کلمه است به زبان هنر و تصویرسازی بهتر می توانیم مسایل دینی را به مخاطبی که این روزها خیلی کم مطالعه می کند انتقال بدهیم و طبیعتا مخاطبان هم بهتر می توانند با آن ارتباط برقرار کنند.
چند تابلو برای حضرت زهرا کار کردید؟
مجموعه «مهر وماه» تلفیقی است از نقاشی هایی از امام علی و حضرت زهرا که هشت تابلو درباره حضرت زهرا و دوازده تابلو درباره امام علی است.
تاکنون به عنوان یک هنرمند دینی چه صحنه هایی از زندگی حضرت زهرا را به تصویر کشیده اید؟
بخشش لباس عروس در شب عروسی که این اوج ایثارگری یک دختر جوان بود که تنها لباس خودش را به سائل بدهد است و غربت ایشان بعد از شهادت پیامبر که در اوج جایگاه و مقامی که داشتند تنها و غریب پشت در بچه ای که در شکم داشتند سقط شد. در به پهلویشان خورد، آسیب شدیدی دیدند اما قدمی در دفاع از امامت کوتاه نیامدند.
چرا حضرت زهرا را در مجموعه «مهر وماه» را به صورت نگارگریی کار کردید؟
بله تابلوی «میلاد یاس» هم مثل سایر آثار نگارگری است. چون دوست داشتم از پیچشه ای نگارگری برای نشان دادن عظمت حضرت زهرا استفاده کنم و ایشان را هم موجودی زمینی و هم فرازمینی به تصویر بکشم. در تابلوی شهادت هم که حضرت زهرا بین در و دیوار گرفتار شدند صحنه بسیار تلخ و ناراحت کننده است می خواستم به گونه ای نقاشی را به تصویر بکشم که اثرگذار باشد لذا این شیوه نگارگری را بهتر دیدم می توام بهره ببرم.
معمولا هنر از هنر تاثیر می گیرد شما برای کارهای خود از هنرهای دیگری چون موسیقی یا مداحی هم استفاده میکنید؟
بله؛ معمولا مداحی محمود کریمی را گوش می دهم یا موسیق آرام بی کلام تا حس و حال کار را درمن بیشتر کند و به فضای کار بیشتر نزدیک بشوم.
شما درباره حضرت زینب هم آثاری دارید؟
بله؛ فصل سوم مجموعه رستاخیز درباره اسارت اهل بیت پیامبر و علمداری کاروان اسرا به دست حضرت زینب کبری است.
چرا خیرین و سرمایه داران از هنر مذهبی حمایت نمیکنند؟
به نظرم چون بستر فراهم نشده است. اگر افراد خاصی حتی غیردولتی این خلاء را پر کنند تا کارهای مذهبی دیده شوند قطعا وضع تغییر می کند چون فطرت انسان هر اتفاق نیک و خدایی را می پذیرد اما تا وقتی شناختی نباشد گرایشی هم صورت نمی گیرد و اتفاقی نمیافتد برخی مذهبی ها اصلا در جریان مباحث هنر دینی نیستند لذا باید کار با تخصص و درست انجام شود.
آثارشما از مجموعه های اثرگذار دینی محسوب می شود که بیننده را محو تماشای خود می کند. از تاثیرگذاری آثارتان روی افراد خاطره ای دارید ؟
نمایشگاه مجموعه رستاخیز در کشورهای مختلف اعم از امریکایی اروپایی و حاشیه خلیج فارس برگزار شد که بعد از آن پیام های زیادی داشتم تشکر کرده بودند و اعلام می کردند که ای کاش در کشورشان این آثار وجود داشت. خوب این گرایش و اثرگذاری برای من جالب بود و خدا را شکرکردم که آثار توانسته بودند با مخاطب ارتباط برقرار کند بدون اینکه لازم به توضیح زبانی باشد.
توصیه شما به افرادی که می خواهند در این هنر مهم مذهبی وارد بشوند چیست؟
قبل از هر چیز با دل وارد شوند تا موفق شوند و سپس مطالعه و تحقیق روی موضوعات داشته باشند زیرا صرف هنرنمایی کافی نیست. ما می خواهیم تاریخ شیعه و اسلام را در قالب هنر به مخاطب ارائه بدهیم بنابراین صحت سوژه ها و بخش های طراحی شده اهمیت دارد مثلا در طرحی دیدم حضرت زهرا را پیش نماز کشیده اند و سایر امامان به ایشان اقتدا کرده بودند. این نقاشی زیبا بود اما غلط و انحرافی چرا که جدا از بحث شرعی که این کار نمی تواند در فقه درست باشد از نظر مفهومی هم حضرت زهرا شهید مدافع امامت بودند خودشان به امام اقتدا می کردند لذا باید حتما قبل از هر طرحی خود مطالعه کنند و با شناخت وارد شوند تا خدای ناکرده بدعتی ایجاد نکنند و شان جایگاه اهل بیت و امامان را در هر شکل پایین نیاورند. ما باید در قالب نقاشی و هنر متوجه شخصیت برجسته و ولایی که در دست کارداریم باشیم. افراط و تفریط در ارائه موضوعات درست نیست.
نظر شما درباره کشیدن چهره اهل بیت چیست؟
کاملا مخالف هستم. به هیچ وجه هنرمند نباید در آن امر وارد شد، چون اهل بیت کمال مطلق خوبی و زیبایی و شکوه هستند. ما حق نداریم آنچه خودمان در ذهن داریم را روی کاغذ بیاوریم و چهره ایشان را نشان بدهیم، این ذهنیت من است، این نوع کارها با مخاطب ارتباط برقرار نمی کند، شاءن آن شخصیت را هم با اینکار پایین می آوریم. مثلا هر کس از حضرت عباس ذهنیتی دارد وقتی با یک نقطه نورانی ایشان را نشان می دهیم باعث می شود تا هر کس با ذهنیت خودش در ذهن ایشان را متصور شود و من نقاشی چهرها را به مخاطب تحمیل نمی کنم لذا اصلا کشیدن تمثال امامان را قبول ندارم.
در بحث چادر حضرت زهرا سلام الله علیها هم تحقیق کرده اید؟
معمولا برای بافت و رنگ لباس و کفش و پوششها در هر دوره مطالعه می کنم و کارهای قدیمی را بررسی میکنم و با ذهنیت خودم ساخته و پردازش می کنم تا اثری خلق شود برای هر کس یک لباس باید تعریف کرد فرد مثبت با فرد منفی و شرور نوع پوشش و رنگ لباس فرق دارد که زبان تصویر آن را به مخاطب نشان می دهد، ولی متاسفانه در اغلب آثار دینی به این نکات ریز کمتر توجه می شود و همین تاثیرگذاری اثر را کم می کند.
در آثار قدیمی تصویرسازی هایی از اهل بیت هست ولی در آثار معاصر این بحث جدی تر شده است. اولین کسی که اولین بار درباره اهل بیت علیه السلام در تاریخ معاصر کار کرد چه کسی بود؟
کمال الملک آثاری دارد ولی این آثار در خصوص تعزیه بوده نه خود اهل بیت، اما استاد فرشچیان شاخص این نوع آثار است. هرچند من با همه آثار ایشان ارتباط برقرار نمی کنم اما تابلوی شگفت انگیز عصرعاشورای استاد فرشچیان در قالب هنر مینیتاتور اثری ماندگار ،شاخص، بین المللی و اثرگذار دراین باره است.