به گزارش رهیافتگان (پایگاه جامع مبلغین و تازه مسلمانان )، جمال طاهری وقتی به مسجد امام میروید سوالات زیادی شما را احاطه کرده میکند؛ سوالاتی که متاسفانه کسی را برای پاسخگویی به آنها نمییابید هرچند به تازگی میراث فرهنگی چند آرکیو کد برای راهنمایی در جایگاههای مختلف مسجد مانند دیگر بناهای تاریخی نصب کرده است. اما نه حوصله شما به اتمام صوتهای خشکی که از مسجد صحبت میکنند میکشد و نه اطلاعاتی که میخواهید را از آنها در مییابید به همین بهانه گفتگویی داشتیم با حجت الاسلام مهدی عسکری از محققین مدرسه ناصریه، مدرسهای تخصصی برای معرفی اسلام به توریست های خارجی است که در مسجد امام قرار دارد. حجت لاسلام عسکری در طول حضورش در مسجد امام تحقیقات مفصل و قابل اتکایی در این باب داشته صحبتهای ایشان را بصورت یک گزارش در متن زیر میخوانید:
سنگ آبها
۷ عدد سنگ آب در مسجد امام وجود دارد که خود سنگ، بصورت یک تکه تراش داده شده و جابجایی چنین چیزی خودش جالب توجه است. اما چرا از سنگ مرمر استفاده شده است اولین خاصیت آن این است که خیلی سریع بافت آن صیغل میخورد و دقت خاصی هم در صیغل دادن آن وجود دارد دوم اینکه سنگ مرمر نور را جذب میکند. یعنی کمی از نور را در خودش نگه میدارد مثل محراب الجایتو در مسجد جامع عتیق، سوم اینکه سنگ مرمر به خودی خود خنک است و مناسب برای نگهداری آب و شربیت، این حوضچهها سنگ آب بودهاند و برای اعیاد درون آن شربت میریختند و در مواقع دیگر درون آن آب میریختند و جالب این است که دور این سنگ آبها یک آبراهی را تعبیه کردهاند که وقتی که آن ظرف را درون سنگ آب میزنند و استفاده میکنند، این آبی که بیرون میریزد روی قسمتی که نمازگذاران هستند ریخته نشود و نکته جالب دیگر در مورد سنگ آبها آن است که سنگ آبها وقف نامه داشته است به خصوص سنگ آبی که در مسجد سلیمانیه است که نوشته وقف نمود این سنگ آب را برای مومنین و… در واقع مثل یک آب سردکن بوده است.
زمان ساخت مسجد
از زمان ساخت مسجد تا حالا حدود ۴۰۰ سال میگذرد اما از لحاظ آخرین کتیبه را که بخواهیم حساب کنیم عملیات ساخت مسجد چیزی حدود ۲۵ تا ۲۰ سال طول کشیده علاوه براین که در زمانهای مختلف الحاقیاتی هم داشته است یعنی مدرسه سلیمانیه بعدا ملحق شده است. پس این گونه نبوده است که مجموعه را کلا و یک دفعه بسازند و در عرض ۱۰ سال تمام بشود. کاشی کاریهای آن بعدا اتفاق افتاده است کتیبههای آن بعدا نصب شده است. فضاهای اضافی آن بعدا الحاق شده است اما اصل کار همین حالت اصلی بوده است. گنبد دوپوش یا دوجداره است. اشتباهی که هست در فارسی میگوییم گنبد دوپوسته، که در فارسی یعنی گنبد یک پوسته دارد بعد یک پوسته نصفه دیگر روی آن را پوشش داده است. ولی صحیح تر آن این است یا دو جداره باشد یا دوپوش باشد که بین این دو یک آدم میتواند عبور کند. در این نوع از گنبد هم از زیر گنید اول تزئینات دارد و هم روی گنبد بالایی تزئینات دارد و بین این دو خالی است برخلاف مسجد شیخ لطف الله که تک پوش و تک گنبدی است.
ایوان اصلی
ایوان اصلی برای کسانی که بخواهند بیایند نماز فرادا یا دورکعتی بخوانند یا نماز تحیتی بخوانند اینجا استفاده میشده است و در قسمت ورود مسجد که شما وارد میشوید شما بایک فضای روشن و آبی رنگی مواجه میشوید که هنر کاشیکاری را به رخ کشیده است. در اینجا به حالت دقیقی نور به زیر ایوان پخش میشود و نور از منفذهایی که هست به داخل دالانها میرسد.
در ورودی
در روی درب یک تاریخ نوشته شده است و اشکالی که روی دورتا دور درب وجود دارد علاوه بر اینکه یکی از فوق العادهترین درها نسبت به بقیه درهای مساجد بوده که کلون آن از طلا بوده که چند سال قبل به سرقت رفته است و حالا یک بدل آن را گذاشتهاند. از نظر هنری مهمترین بحث در قلم زنی و کار روی فلز است اما از نظر تاریخی جای چند تا گلوله روی خود در وجود دارد که احتمال میرود در زمان حمله روسها به اصفهان یا به نقلی در زمان اشرف افغان که به اصفهان حمله کرد جای این گلولهها روی درمانده باشد.
سکوهای جدا کننده فضا
در قسمت در مسجد شما مجبورید پایتان را بلند کنید واز قسمت فضای بیرون مسجد وارد فضای داخل آن شوید کما اینکه در خود قسمت ورودی شبستانها هم همچنین اتفاقی افتاده است. اما در ورودی علت آن این بوده است که اگر خدای نکرده کسی بخواهد تروری انجام بدهد همانطور که در تاریخ اسلام امام علی علیه السلام را در مسجد و در حال نماز ترور کردند (در انقلاب هم شهدای محراب را داشتیم.) آن موقع ۴۰۰ سال پیش به فکر این جریانات بودهاند چون چشم ترس شده بودند که شاید دوباره چنین اتفاقی برای بقیه علما وائمه جماعت هم پیش نیاید. برای همین آمدند بدون هیچ سربازی بدون هیچ وسیله کنترلی به گونهای درب را طراحی کردند. که شما مجبور باشید پایتان را بلند کنید که اگر شمشیر یا وسیلهای برندهای داشته باشید این به سنگ برخورد کند و صدا بدهد و قزلباشی که مسول در ورودی بوده متوجه فردی که سلاح همراه دارد و میخواهد ترور را انجام بده بشود و جلوگیری بکند. این شیوه به جز درب ورودی در منطقه نزدیک به محراب اصلی باز هم تکرار میشود.
غسال خانه
در قسمت دستشوییهای مسجد بین آن یک حالت حوض مانندی است که اینجا غسالخانه مسجد بوده است. به مسجد امام برای این مسجد جامع میگویند که در آن یک اتفاق جامعی میافتد. مثل مدارس علمیه که بحث علم آن است. مثل آموزش احکام حج است که طبق وقف نامه هست. مثل قاریهای قرآنی بوده که اینجا در طول روز میآمدند و قرائت میکردند و مردم استفاده میکردند. ویژگی مساجد جامع این بوده است که غسالخانه هم داشتهاند اما حالا به خاطر اینکه شهر گسترده شده است و از لحاظ بهداشتی نمیتوانستند این حجم اموات را شستشو بدهند انتقال پیدا کردهاند ولی آن زمان غسالخانه را کنار مسجد داشتند و میت را همینجا شستشو میدادند و نماز میت را میخواندند و بعدا انتقال میدادند به مجموعه تخت فولاد یا قبرستانهای دیگری که داخل شهر بوده است.
شبستان
شبستان در قسمت شرقی مسجد واقع شده است. شبستان یعنی شب و ایستادن، محل نماز شب برگزار کردن است. شما میخواهید نماز بخوانید آن موقع هم یک مسجدی را درست کرده بودند که علاوه بر اینکه یک مسجد جامعی از لحاظ علمی بوده هر موقع از شب همه که میخواستید میتوانستید بیایید و چند رکعت نماز در شبستان بخوانید و آن حالت شب نشستن را داشته برای اینکه بخواهید یک نماز شب و نیایش داشته باشید. علاوه بر این در زمان سرما و گرما نماز گزاران مسجد میتوانستند به قسمتهای شبستان پناه ببرند و از سرما و گرما دور باشند.
ایوانها
در دوطرف مسجد حالت مسجد مانندی وجود دارد که به آنها ایوان میگویند. اینها به خاطر تقسیم فضا بوده برای نظارت و انجام اعمال بهتر انجام میشده و همچنین در زمانهای خاصی استفاده میشده است. مثلا در زمستان که آفتاب بیشتر بوده به سمت ایوان غربی میرفتند و نماز جماعت در آن محل برگزار میشده است و در تابستان که سایه کمتری بوده به ایوان دیگر میرفتند. علاوه بر این که زیبایی مسجد را هم باعث شده است.
سنگفرشها
سنگ فرشهای مسجد بر خلاف تصور صاف نیستند و تیشهای هستند. برخی معتقدند این با علم امروز که میگوید باید کف پا را ماساژ بدهید مطابقت دارد. شما اگر ساعتها هم کف مسجد راه بروید پاهایتان خسته نمیشود. که امروزه به علم «ارگونومیک» معروف است.
در داخل مسجد همه جا صیغه مسجد خوانده نشده
در حیاط مسجد در دو طرف به طور قرینه سکویی وجود دارد که محراب دارد و روی آن را با آجر خشتی فرش شده است در این قسمتها صیغه مسجد خوانده شده است. یعنی آن مسجد را از لحاظ معماری و هنری و روانشناسی و… مورد دقت قرار میداده است از لحاظ احکام خاص مسجد را هم دقت خاصی به آن شده است در این قسمت صیغه شرعی مسجد خوانده شده است که اگر کسی مشکل شرعی داشته باشد از درب اصلی وارد و از درب دیگر خارج بشود یعنی داخل خود مسجد صیغه خوانده نشده اما خود مسجد به قسمتهای مختلفی تقسیم شده برای نماز خواندن که یکی در حیاط مسجد هم به دو قسمت است که در اینجا و شبستانها و قسمتهایی که مسقف است صیغه مسجد خوانده شده است وعلاوه بر این برای مردم هم راه به گونهای تعبیه شده که درهایی به کوچههای مختلف باز میشود تا مردم به سهولت رفت و آمد کنند در بعضی مکانها وقتی بین دومحله اختلاف وجود داشت یک زمین پاک را بین این دومحله تهیه میکردند و مسجد میساختند و این عبور و مرور به مسجد باعث دوستی و جلب نظر مردم میشده است.
منبع: ندای اصفهان