به گزارش رهیافتگان: پیشینه ورود اسلام به قزاقستان به سده هشتم میلادی، دوره حکومت عباسیان، باز میگردد و بعد از فروپاشی نظام کمونیست گرایش به اسلام در این کشور افزایش پیدا کرد.
کشور قزاقستان که ساکنان اصلی امروزی آن از اقوام ایرانیتبار «اسکیت» بودند تا اوائل قرن سیزدهم میلادی محل سکونت اقوام مختلف بود و پس از آن در حدود ۲۰۰ سال تحت حکومت مغولها قرار گرفت، از قرن پانزدهم این منطقه محل سکونت قزاقها شد و در نیمه قرن هیجدهم به تصرف روسها درآمد و با انقلاب کمونیستی به عنوان یکی از جمهوریهای اتحاد جماهیر شوروی شناخته شد.
موقعیت جغرافیایی قزاقستان
قزاقستان که تا سال ۱۹۹۱ بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود به عنوان یکی از کشورهای آسیای مرکزی از شمال با روسیه از شرق با چین از جنوب شرقی با قرقیزستان از جنوب با ازبکستان و از جنوب غربی با ترکمنستان همسایه است و سواحل شمال شرقی دریای خزر با حدود ۱۸۹۴ کیلومتر در خاک این کشور قرار گرفته است، این کشور که نزدیک به هفده میلیون تن جمعیت دارد و به عنوان آخرین کشوراستقلال یافته در ۱۶ دسامبر۱۹۹۱ از پیکره اتحاد جماهیر شوروی جدا شد و در پهنه جهان به پایتختی آلماتا اعلام هویت کـرد و استقلال یافت.
این کشور تازه تأسیس که ۲٫۷۱۷٫۳۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد از نظر وسعت جغرافیایی نهمین و بنا به قولی دیگر هشتمین کشور جهان و در بین کشورهای منطقه بعد از روسیه و چین بزرگترین کشور بهشمار میرود و در بین کشورهای اسلامی از نظر وسعت جغرافیایی بزرگترین کشور اسلامی محسوب میشود.
قومیتها
قومیتهای زیادی در این کشور زندگی میکنند که قزاقها بیشترین جمعیت را به خود اختصاص دادهاند و ملیت روس دومین جمعیت این کشور را تشکیل میدهند، اویغورها، آذریها، ازبکها و تاجیکها هم به نوبه خود حضوری پررنگ دارند علاوه بر آلمانها، ایرانیها، کرهایها و چینیها که تقریبا در دل جامعه هضم شدهاند و هویت چندانی برای آنها باقی نمانده است از ویژگی خاص قومیتی این خطه بهشمار میروند که طبعا وجود قومیتهای مذکور تنوع ادیان و مذاهب را نیز بدنبال دارد، به همین دلیل اکثریت جمعیت قزاقستان را مسلمانان و در درجه بعد مسیحیان ارتدکس که عمدتا روسها هستند، تشکیل میدهند.
قزاقستان پس ازاستقلال و در سالهای اخیر از هر نظر(سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی) از رشد بی نظیری برخوردار شده است، بهگونهای که از نظر بسیاری از مردم این کشور، رئیس جمهور توانسته است طرحها و برنامههای بلند پروازانه خود را جامه عمل بپوشاند؛ ساخت شهر جدید «آستانه» در مدت بسیار کوتاه و با جذب سرمایههای خارجی با برخورداری از زیر ساخت قوی شهری و انتقال پایتخت به این شهر، رشد و توسعه اقتصادی عضویت در سازمانها و مجامع بینالمللی، تلاش برای جایگزینی زبان قزاقی در بین مردم و نهادهای دولتی، احیاء هویت ملی، رشد و توسعه علمی، ایجاد مراکز علمی و تأسیس دانشگاههای معتبر از جمله اهداف بلند مدت سالهای اخیر رئیس جمهور «نظر بایف» بوده است که توانسته بسیاری از آنها را تحقق بخشد و همچنان نیز در ایده پردازی و اجرای برنامههای کلان و بلند پروازانه به پیش تازد.
دین ومذهب در قزاقستان
قزاقستان کنونی از نظر دین و مذهب، تقریبا ۷۰% مردم آن که بیشتر آنها قزاق هستند پیرو اسلام، ۲۵% مسیحی و ۵% دیگر پیرو سایر ادیان و مذاهب هستند، پیشینه ورود اسلام به قزاقستان به سده هشتم میلادی؛ به دوره حکومت عباسیان و حکومت تانگ در چین، که گسترش اسلام از آندلس رو به آسیای میانه و ترکستان نهاده بود، بازمیگردد و در حقیقت اجداد قزاقها در قرن نهم به اسلام ایمان آوردند، در سده ۱۹ میلادی، اسلام در قزاقستان رشد سریعی یافت، ولی در دوره اتحاد جماهیر شوروی مذهب جایگاهی برای ظهور و بروز نداشت و همه فعالیتهای مذهبی به شدت کنترل و بهصورت سیستماتیک سرکوب میشد چون تزارهای روس بر این تصور بودند که با قبول اسلام از طرف قبیلهها، آنها به هم نزدیک شده و تمدن واحدی ایجاد میکنند؛ البته برخلاف تصور روسها، نفوذ اسلام در مردم قزاق، آنان را به صورت اقوامی ظلمستیز درآورد و آنها در مقابل روسها به شورش و مقاومت برخاستند.
تنوع نمادهای دینی ومذهبی
بعدها که روسها متوجه قدرت سیاسی مسلمانان توسط قزاقها شدند، ساخت مساجد را سخت کرده و تبلیغات مسیحی را در این جمهوری گسترش دادند. ولی با این حال قزاقها تعهد خود را به دین اسلام حفظ کردند. بنابراین همانطور که اشاره شد ادیان، مذاهب و باورهای دینی به تناسب اقوام مختلف در قزاقستان متنوع و متکثر است، قزاقها، ازبکها و اویغورها پیرو دین اسلام و مذهب حنفی، روسها پیرو مسیحیت، ایرانی تبارها، اکثر آذریها و بعضی از اقوام دیگر پیرو مذهب تشیع و بخشی از چینیها، کرهایها، آلمانها نیز پایبندی خاص و جدی به دین ندارند که همین تنوع قومی، دینی و مذهبی کشور قزاقستان را به محل تجمع اقوام مختلف مشهور کرده است و در نتیجه به تبع آن نمادهای دینی و مذهبی نیز به تناسب وجود قومیتها و مذاهب مختلف متنوع است، ولی بیشترین مراکز عبادی در درجه اول متعلق به مسلمانان و مذهب حنفی و در درجه بعد متعلق به مسیحیان به ویژه مسیحیان ارتدکس است، یهودیان نیز از وجود کنیسهها برای انجام مراسم مذهبی خود برخوردار هستند.
در قزاقستان پس ازاستقلال در ژانویه سال ۱۹۹۱ اداره معنوی مسلمانان تأسیس شد. این اداره که مسئولیت ساماندهی امور دینی و مذهبی مردم قزاقستان را به عهده دارد ضمن برنامه ریزی و انجام فعالیتهای دینی برای جلوگیری از بروز بنیادگرایی اسلامی، اجرای قوانینی را که دولت برای کنترل دامنه فعالیتهای اجتماعی اسلامی وضع کرد در دستور کار خود قرار داد.
گسترش اسلام بعد از فروپاشی نظام کمونیست
مردم کشور قزاقستان پس از ۷۰ سال حاکمیت نظام کمونیستی با دست یابی به استقلال، فضایی را برای ابراز پایبندی به اسلام احساس کردند، بنا به آمار اداره روحانی مسلمانان قزاقستان، ۱۱ میلیون تن مسلمان به نمایندگی از ۲۴ ملیت در این کشورحضور دارند، که در سالیان اخیر با روی نهادن به مساجد و حضور در برنامههای عبادی جمعی مانند برگزاری نماز جماعت، نماز جمعه، اعیاد فطر و قربان و رعایت آداب و رسوم دینی در زندگی شخصی علیرغم ظهور و بروز فرهنگ غرب سعی در حفظ سنتها و آداب دینی و مذهبی دارند، در حقیقت میتوان گفت که آغاز احیای اسلام در قزاقستان در سال ۱۹۹۰ صورت گرفته است و روابط در حوزه دین در قزاقستان براساس قانونی که در سال ۱۹۹۲ تصویب شد، تنظیم و سیاستگذاری شده است.
گسترش ساخت مساجد
ساخت مساجد که از زمان استقلال تاکنون با رشد چشمگیری مواجه شده ملاک و معیاری برای رشد و توسعه جایگاه اسلام در بین جامعه قزاقستان است که در شمارههای بعدی این نوشتار اشارهای گذرا به وضعیت مساجد در دوران حاکمیت نظام سوسیالیستی و در زمان استقلال و روند رو به گسترش مساجد در سالیان پس از استقلال خواهیم داشت.
بنابر آمارهای ارائه شده در دوره اتحاد جماهیر شوروی در قزاقستان تنها ۶۳ مسجد وجود داشت. در حالی که امروزه بیش از۵۰۰۰ هزار مرکز و مؤسسه دینی و مذهبی در این کشور وجود دارد که قریب به ۳۰۰۰ مرکز و مؤسسهها را مساجد تشکیل میدهند.
فعالیتهای اصلی سازمانهای مذهبی مسلمانان در قزاقستان آموزش و پرورش معنوی، روشنگری، ترویج مبانی دینی و انجام امور خیریه است، حدود ۲۰ مدرسه علوم دینی در آلماتی، آتیراو، تالقار، تاراز و آستانه وجود دارد.
اصغر صابری- رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قزاقستان
منبع: ایکنا