تاریخ انتشار :

رئيس مؤسسه ادب‌پژوهي شيعه

نقشه جامع از ادبیات شیعه نداریم

نقد ادبیات و تاریخ آن اصلی‌ترین فعالیت مؤسسه ادب پژوهی شیعی است و بنا داریم میراث زبان فارسی در حوزه شیعه را بررسی و گردآوری کنیم

 به گزارش رهیافتگان (پایگاه جامع مبلغین و تازه مسلمانان )  رضا بیات دکترای ادبیات فارسی دارد. او حدود شش سالی می‌شود که به‌طور تخصصی در حوزه ادبیات شیعه فعالیت دارد و به تألیف مقاله و کتاب می‌پردازد. از جمله آثار وی می‌توان به تصحیح «علی‌نامه» اشاره کرد که نخستین اثر منظوم شیعی بعد از شاهنامه محسوب می‌شود. وی در حال حاضر به‌عنوان رئیس مؤسسه ادب‌پژوهی شیعه، با همکاری تعدادی از متخصصان و کارشناسان ادبیات فارسی، روی متون ادبی شیعی کار تحقیقی و پژوهشی انجام می‌دهد؛ کاری که در نوع خود بی‌نظیر است. با ایشان در حاشیه سومین کنگره ضیافت شاعرانه غدیر که در اصفهان برپا شده است، به گفت‌وگو نشستیم.

حوزه کاری مؤسسه ادب پژوهی شیعی در چه زمینه‌ای است؟

در این مؤسسه ما به بررسی تاریخ ادبیات شیعه و نقد این میراث باارزش می‌پردازیم؛ یعنی نقد ادبیات و تاریخ آن اصلی‌ترین فعالیت ما در مؤسسه است و بنا داریم میراث زبان فارسی در حوزه شیعه را بررسی و گردآوری کنیم. البته در حال حاضر خدمات عمومی و گسترده بین‌المللی نداریم ولی به‌صورت مجازی در سایت سلیس (salis110. ir) به بررسی نسخ داخل و خارج از کشور می‌پردازیم. از دیگر کارهای ما حمایت از پایان‌نامه‌هاست. تاکنون از هشت رساله دکتری و ۱۵ پایان‌نامه ارشد حمایت کرده‌ایم.

بازخورد کار شما چگونه بوده است؟

با توجه به اینکه کار ما نیاز به تمرکز و دقت دارد تا بتوانیم منابع درست را از غلط تشخیص دهیم، خیلی به دنبال بازخورد و رسانه‌ای کردن کارهایمان نیستیم و کم روی این مسئله و تبلیغ آن کار کرده‌ایم ولی همان بخش‌هایی هم که روی سایت سلیس بارگذاری شده با استقبال خوبی از سوی متخصصان و کارشناسان زبان و ادبیات فارسی همراه بوده است. کار ما جنبه تخصصی دارد و برای مخاطب عام نیست اما با این حال، کتاب «علی نامه» با توجه به جنس کار و اینکه شناخته شده هم نبود، فروش خوبی داشت و چاپ اولش ظرف دو ماه تمام شد. این نشان می‌دهد که کارهای ما مخاطبانی وسیع‌تر از حد توقعمان دارد.

با دانشگاهیان تعامل و ارتباط دو سویه هم دارید یا اینکه صرفاً تولیدکننده محتوا هستید؟

در کار مؤسسه جمعی از دانش‌آموختگان ارشد و دکتری با هدف تولید محتوا دور هم جمع شده‌اند. در حال حاضر در مرحله تولید هستیم و قصد داریم در مراحل بعدی ارتباطات را بیشتر کنیم.
در بحث عرفان‌های انحرافی در ادبیات فارسی این سؤال مطرح است که چرا شخصیتی مانند حلاج را در کتاب‌های درسی داریم درحالی‌که نظر رهبری و امام درباره او مثبت نبوده و صراحتاً در تاریخ می‌خوانیم که یکی از نواب اربعه او را مرتد دانسته و حکم ارتدادش را امام زمان(ع) امضا نموده‌اند؟
کتاب‌های درسی که جریان و مشکلات خودش را دارد. در همین زمینه جلساتی را با مسئولان آن داشته‌ایم و امیدواریم تأثیری داشته باشد. نکته درباره حلاج و برخی از عرفا این است که خیلی هم شکل و شمایل عجیبی نداشته‌اند. به‌مرور که جلو آمده‌ایم و نقل‌هایی شده، اینها را بزرگ کرده‌اند و کم‌کم پدیده کرامت‌سازی اتفاق افتاده است. در کتاب «سیبی و دو آیینه: در مقامات و مناقب عارفان فره‌مند»، آقای هاشمی‌نژاد، شرح حال عارفان مشهور را از تذکره‌های مختلف جمع کرده و کنار هم گذاشته است؛ مثلاً شرح حال حلاج یا جنید یا بایزید بسطامی را از کتاب‌های مختلف، به ترتیب تاریخ تألیف، جمع کرده است. در این کتاب متوجه می‌شویم که یک آدم عادی هرچه جلوتر آمده بزرگ و بزرگ‌تر شده و از او عارفی با کرامات ساخته شده است.

چه کنیم ادبیات شیعی در آموزش رسمی نهادینه‌شود؟

ما قصد نفی دیگر گونه‌های ادبی را نداریم؛ می‌خواهیم اثباتی کار کنیم و منابع غنی و معتبر ادبیات دینی را معرفی نماییم. وقتی این معرفی بین خواص و دانشگاهیان صورت گیرد، کم‌کم در سطح جامعه هم جا می‌افتد. با دفتر تألیف کتب درسی جلساتی داشته‌ایم که امیدواریم تأثیری داشته باشد. از «علی‌نامه» درسی را تهیه کرده‌ایم و در اختیار آموزش و پرورش گذاشته‌ایم. در حال حاضر در کتب فارسی آموزش و پرورش، فصلی خالی وجود دارد تا مناطقی که زبان محلی دارند، آن فصل را مطابق زبان و فرهنگ خودشان بنویسند و پر کنند اما معمولاً در مدارس از این فصل می‌گذرند. ما برای این فصل، جزوه‌ای با محتوای ادبیات شیعی تولید کرده‌ایم و علاقه‌مندیم در اختیار مدارس و دبیران محترم قرار دهیم.

همکاری هم شده است؟

این کاری خصوصی است و هنوز به آموزش‌وپرورش پیشنهاد نداده‌ایم؛ فعلاً مخاطب ما مدارس و دبیران هستند تا در صورتی که بخواهند در اختیارشان قرار دهیم. این جزوات که برای پایه‌های هفتم، هشتم و نهم طراحی شده‌اند، مانند کتاب فارسی درس و تمرین دارند فقط متون آنها شیعی است.

به نظر شما کدام بعد از اهل بیت را کمتر معرفی کرده‌ایم؟

بحث معارف و اعتقادات یک‌گونه ادبی بسیار پررنگ است که کمتر به آن پرداخته‌ایم. در قرن هفتم و هشتم شعرایی بوده‌اند که زندگی معصومین را به شکل منظومه‌های بسیار زیبایی تصویر کرده‌اند. مثلاً درباره تاریخ پیامبر، امام علی و سفر امام رضا از مدینه تا مرو… از دوران قبل از صفویه کتاب‌های زیادی دراین‌باره هست. منتها امروزه متأسفانه ادبیات دینی به عزاداری محدود شده است. در دوره لیسانس رشته ادبیات، یک واحد درسی است که دانشجویان در هر دین و مسلکی که هستند، باید یکسری از آیات و احادیث را بشناسند و بتوانند معنی کنند اما متأسفانه این درس به ادبیات صوفیانه منحصر شده است و صرفاً احادیثی که آنها ساخته‌اند و نقل کرده‌اند مطرح می‌شود. در واقع این درس وقف عرفان شده است،در حالی ‌که در حوزه منقبت‌سرایی آیات و احادیث زیادی داریم که شاید خیلی از منبری‌ها آنها را نشنیده باشند چه برسد به دانشجویان. در مؤسسه ما، از پایان‌نامه‌ای در دانشگاه علامه طباطبایی حمایت شد با عنوان «جلوه آیات و احادیث ولایی در اشعار پیرامون چهارده معصوم». این پایان‌نامه جایگزین مناسبی برای درس‌نامه‌های «جلوه آیات و احادیث در ادبیات فارسی» محسوب می‌شود.

به نظر شما کتاب‌های ادبی شیعی ثقیل نیست؟

خیر، اتفاقاً شعرهای مذهبی چون برای عموم سروده شده‌اند، ساده و روان هستند. مثلاً ملاحسن کاشی که به‌شدت در ترویج تشیع در ایران تأثیر داشته است، شعرهایش را برای مردم گفته تا بفهمند؛ درحالی‌که ادبیات امثال فرخی و خاقانی دشوار است چون مخاطبشان دربار و دیگر شعرای درباری بوده تا صله بگیرند یا برتری خود را اثبات کنند. ادبیاتی که برای عامه مردم سروده می‌شود ساده است و شاعر مذهبی‌سرا چون دغدغه دین دارد و می‌خواهد مردم شناختی پیدا کنند ساده می‌سراید.

کارهای رسانه‌ای و حمایتی را در این حوزه مطلوب می‌دانید؟

کل کار معطوف به برگزاری همایش و کنگره شده است. تولید کار خوبی است اما تولیدات از قبل مطرح و گردآوری نمی‌شود. وقتی میراث ادبیات شیعه را معرفی نمی‌کنیم، ممکن است احساس ‌شود که جمهوری اسلامی فقط خودش در حال تولید و ساختن است و شبهه ایجادگردد که ادبیات دینی و شیعی سابقه جدی ندارد.

برای شناخت مردم چه کتاب‌هایی توصیه می‌کنید؟

کتاب‌های آقای صحتی سردرودی و آقای مهدی آصفی که کتاب «غدیر در آیینه شعر فارسی» را دارد. مرحوم احمد احمدی بیرجندی که مجموعه مدایح نبوی، مناقب علوی، مناقب فاطمی و… را چاپ کرد. ایشان شرح مفصلی بر اشعار مذهبی نوشته که بسیار مفید است. مؤسسه ما هم گزیده مذهبی دیوان شعرای برجسته را همراه توضیحات در دست چاپ دارد. خیلی از این دیوان‌ها به دلیل حجیم و نایاب بودن در بازار راحت پیدا نمی‌شود.

منبع: روزنامه جوان

اشتراک گذاری :


آخرین اخبار