سعد بن ابی وقاص از شهر چانگان(شیان امروزی) پایتخت سلسله تانگ بازدید و امپراطور گائوزونگ را دعوت به پذیرش اسلام کرد. در دوره امپراطوری سونگ نیز رفت و آمد مسلمانان به چین از طریق راههای آبی و جاده ابریشم افزایش یافت و با تلاش بازرگانان ایرانی و عربتبار اسلام در چین گسترش پیدا کرد.
امپراطوری یوان و مینگ دوران مهمی در گسترش اسلام در چین محسوب میشوند. گوبیلای خان(از نوادگان چنگیز مغول) پس از فتح کشورهای اسلامی و کشورهای آسیای غربی و مرکزی و پایاندادن به خلافت عباسیان، سلسله یوان را در چین پایهگذاری کرد. ارتش قدرتمند وی متشکل از دو تا سه میلیون سرباز مسلمان بود که از خاورمیانه و آسیای مرکزی به چین اعزام شده بودند و باعث پیروزی قوبیلای خان در نبرد با امپراطوری سونگ شدند.
در این زمان، مسلمانان بسیاری در جایگاههای عالیرتبه در مرکز قدرت و دولتهای محلی به کار گرفته شدند و این بالاترین موقعیت برای مسلمانان چینی بود. تحت تأثیر تحولات بزرگ سیاسی و اقتصادی امپراطوری یوان و نیز ازدواج با نژادهای گوناگون بیشتر افراد از ملیتهای مغولی، هان و اویغور به اسلام گرویدند. این افراد با عنوان «هویی» (در بعضی متون «خویی» ذکر شده) شناخته شدهاند.
گسترش اسلام در دوران امپراطوری یوان
در دوران امپراطوری یوان، اسلام به صورت گستردهای در سراسر چین توسعه یافت. در دوره امپراطوری مینگ، اسلام در چین تثبیت و کاملا توسعه پیدا کرد. جمعیت مسلمانان هویی به طور چشمگیری افزایش یافت و آنها در سراسر سرزمین چین به کار بازرگانی و صنعت مشغول شدند. در این دوره علاوه بر هوییها چندین گروه اقلیت دیگر نیز اسلام را به عنوان دین خود پذیرفتند.
هوییها به نمایندگی از جامعه مسلمانان چین نقش مهمی در جنبههای گوناگون زندگی اجتماعی ایفا کردند. در ابتدا مسلمانان چینی به منظور گسترش اسلام و فرهنگ اسلامی، به آموزش اسلام در مساجد روی آوردند. این نوع آموزش نخستینبار توسط «هو دنگژو» از استان شانژی مورد حمایت قرار گرفت. آموزش اسلام در مساجد، به تدریج بر زندگی مسلمانان مناطق مرکزی و شمال غربی چین تأثیر قابل ملاحظهای گذاشت و به ترویج فرهنگ اسلامی در ابعاد گسترده کمک شایانی کرد.
در همان زمان ترجمه متون مقدس اسلامی به زبان چینی، به عنوان آموزش ابتکاری ظاهر شد و توسعه فرهنگ اسلامی آکادمیک چینی را پایهگذاری کرد. بسیاری از دانشمندان مسلمان در زمان امپراطوری مینگ نظیر وانگ دایو، ماژو، لیوژی، جین تیان ژو و مافوچو به عنوان محققانی شناخته شده بودند که نه تنها از آگاهی خوبی در مورد دین اسلام و سه آیین کنفوسیوس، تائوئیسم و بودیسم برخوردار بودند بلکه به دو زبان چینی و عربی تسلط داشتند. آنها از ادبیات کنفوسیوسی برای تفسیر متون مقدس اسلامی استفاده میکردند و آثار متعددی را نوشته و ترجمه کردند.
با فروریختن امپراطوری مینگ به دست اقوام غیر چینی(منچوها) و روی کار آمدن سلسله چینگ، کشتارهای بیسابقه مسلمانان از قرن ۱۷ تا ۱۹ فرا رسید.
در حال حاضر ده گروه اقلیت در چین شامل هوییها، اویغور، قزاقها، ازبکها، قرقیزها، تاجیکها، تاتارها، دانگ جیانگ، بائوآن و سالا وجود دارد که پیرو دین اسلام هستند.
مساجد کهن چین
مساجد از جمله مهمترین بناها در تمدن اسلامی بوده و به عنوان نماد جامعه اسلامی و عبادتگاه مسلمانان محسوب میشود. مساجد در جامعه اسلامی چین نیز از اهمیت بالا و جایگاه ویژهای برخوردار است.
مساجد چین سبکهای گوناگون و متنوعی دارند. برخی از آنها بر اساس معماری سنتی چینی ساخته شده و در ساخت آنها به نوعی از سبکهای عربی اسلامی استفاده شده است و برخی دیگر نظیر مساجد غرب چین بر اساس سبک متداول عربی احداث و اغلب مساجد با توجه به موقعیت مکانی، بودجه و مجوزهای دولتهای محلی ساخته شدهاند.
در ادامه به معرفی چند نمونه از قدیمیترین مساجد برجای مانده از چین باستان میپردازیم:
مسجد هواشنگ؛ نماد قدمت اسلام در چین
قدیمیترین مسجد چین، مسجد «هواشنگ» در شهر کانتون(گوانجوی امروزی) است که توسط سعد ابن ابی وقاص بنا شده است. هواشنگ به معنای «به یادگارمانده از پیامبر خدا» یا «مسجد یادبود» است. این مسجد به مسجد «برج فانوس» نیز معروف است؛ زیرا در قدیم از مناره ۱۳۰۰ ساله آن به عنوان فانوس دریایی برای هدایت قایقهای رودخانه «ژو جیانگ» استفاده میشد. از این مناره برای اذانگفتن و بررسی وضعیت هوا نیز استفاده میشد.
بنا برگزارشهای متعدد، مسجد هواشنگ تاکنون در سالهای ۱۳۵۰ و ۱۹۶۵ میلادی بازسازی شده؛ اما مناره آن هنوز ساختار اولیه خود را حفظ کرده و نماد قدمت اسلام در سرزمین چین است. این مسجد همچنان توسط اجتماع هوییها گوانجو مورد استفاده قرار میگیرد. مسلمانان برای اقامه نمازهای جماعت روزانه و نماز جمعه و خواندن دعاهای گروهی در این مسجد گرد هم میآیند.
چینگ مینگ و الهام از معماری اسلامی ایرانی
یکی از قدیمیترین مساجد جنوب شرقی چین، مسجد سنگی «چینگ مینگ» است که به مسجد اصحاب نیز شهرت دارد. این مسجد در شهر «چوانچو» در استان فوجیان قرار دارد و از جمله بزرگترین و باشکوهترین مساجد چین به شمار میآید. مسجد اصحاب ابتدا در سال ۱۰۱۰ میلادی توسط مسلمانان احداث شد. براساس اطلاعات حجاریشده روی قطعه سنگی مسجد، این مکان عبادی مجددا در سال ۱۳۱۰تا ۱۳۱۱ میلادی توسط احمد ابنمحمد قدس از اهالی شیراز کاملا بازسازی شد و توسعه یافت. چینگ مینگ با الهام از معماری اسلامی ایرانی ساخته شده است.
کندهکاری ۳۰ جزء قرآن در مسجد جامع شیان
یکی از مشهورترین مساجد چین، مسجد جامع شیان(در برخی منابع «شی آن» ذکر شده) است که در زمان سلسله تانگ ساخته شد و در زمان امپراطوری مینگ مورد بازسازی قرار گرفت. این مسجد در قرن ۱۴ میلادی در ۲۵ سال امپراطوری سلسله مینگ ساخته شد و از قرن ۱۴ تاکنون چندینبار مورد بازسازی قرار گرفته است. برخلاف بسیاری از مساجد چین، این مسجد نمایی شبیه به یک معبد چینی دارد؛ اما برخلاف یک معبد بودایی محور بزرگ مسجد از شرق به غرب رو به مکه ساخته شده است.
مساحت مسجد بیش از ۱۳ هزار مترمربع و بنای آن بیش از ۶ هزار متر مربع است. مجموعه ساختمانهای مسجد مستطیلشکل بوده و همچون اغلب بناهای باشکوه معماری چینی به چهار صحن که داخل یکدیگر باز میشوند، تقسیم شده است. مسجد جامع شیان دارای ۴ صحن اصلی، ۸۴ حجره بزرگ و کوچک، تعدادی رواق، دو شبستان و محل برگزاری نمازهای یومیه و جمعه و اعیاد اسلامی است. مناره مسجد که بلندترین ساختمان مسجد بوده در وسط صحن سوم قرار دارد. شبستان اصلی مسجد همچون گذرگاهی طاقدار ساخته شده و دارای دیوارههایی چوبی است که ۳۰ جزء قرآن کریم بر روی آنها کندهکاری شده است.
مسجد نیوجیه و برج اذان
مسجد نیوجیه پکن، یکی از قدیمیترین و مهمترین مساجد شمال چین است که در منطقه مسلماننشین پکن واقع شده است، این مسجد در سال ۹۹۶ میلادی احداث شد و در دوره امپراطوری کوینگ بازسازی و توسعه یافت. نیوجیه در فضایی به مساحت ۶ هزار متر مربع با ترکیبی از سبک معماری سنتی چین و معماری اسلامی ساخته شده است.
نمای بیرونی مسجد بر اساس سبک معماری سنتی چینی که در آن زمان استفاده از چوب مرسوم بوده، بنا شده است؛ در داخل مسجد به ویژه شبستان اصلی هنر معماری اسلامی و تزئینات اسلامی به کار رفته است. در معماری مسجد برج اذان در دو طبقه ساخته شده و گنبدی طلایی بر بلندای آن قرار گرفته که مؤذن از بالای آن صوت اذان سر میدهد. سالن شبستان اصلی دارای تزئیناتی از خوشنویسی اسلامی و هنر چینی است و ظرفیت بیش از هزار نمازگزار را دارد.
مقبره دو عالم ایرانی در نیوجیه
اگر به این بخش از حیاط مسجد بروید با ۲ قبر که سنگ مرمر سیاه و با معماری طبقه طبقه دارند، رو به رو میشوید که نام دو عالم ایرانی مقابل آنها ثبت شده است.
قبر سمت راست به «احمد برطانی بخارایی» و قبر سمت چپ به «عمادالدین قزوینی» اختصاص دارد که البته این قبرها جدید هستند و سنگ قبرهای قدیمی را پشت این قبرها در فضایی شیشهای محافظت میکنند
منبع: ایکنا