تاریخ انتشار :

کارشناس نظارت بر ذبح شرعی

صنعت «حلال»، از مواد غذایی تا توریسم

 صرفه اقتصادی صنعت حلال در تجارت جهانی خیلی زیاد است و سالانه بیش از ۳۰۰۰ میلیارد دلار درآمد را برای برخی از شرکت های دارای برند حلال آورده مالی دارد.

به گزارش رهیافتگان (پایگاه جامع مبلغین و تازه مسلمانان ) حجت الاسلام حمید رضا علیجان زاده کارشناس نظارت بر ذبح شرعی ضمن اشاره به آیه ای از قرآن کریم که می فرماید « فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَی طَعَامِهِ » گفت: نگاه به غذا از جهات مختلف یکی از مهمترین مسائل برای بقاء و حیات انسان و مورد تأکید قرآن و انبیاء عظام بوده است.

 

نظارت بر ذبح شرعی قبل از تصویب قانون هم وجود داشت

قبل از سال ۱۳۸۷ نیز این نظارت وجود داشت و حتی قبل از انقلاب هم برخی از روحانیون که احساس مسئولیت اجتماعی بیشتری در مورد مسائل حلال و حرام داشتند رأساً اقدام به نظارت بر کشتار و کشتارگاه ها می نمودند.

نمایندگان نهاد رهبری که در دایره جهاد کشاورزی حضور داشتند تا قبل از تصویب قانون نظارت بر ذبح شرعی در کشتارگاه ها امر نظارت بر ذبح شرعی را به طور کلی انجام می دادند؛ اما قانون مشخصی در این مورد که به طور خاص یک نفر در واحدی مستقر شده و به طور دائم بر تولیدات مواد پروتئینی و گوشتی اعم از سفید و قرمز و با تخصص حوزوی بر حلیّت این محصولات نظارت کند، وجود نداشت.

 با وجود نبود قانون اما رایزنی های متعددی با برخی از مدیران کشتارگاه ها و مدیران جهاد کشاورزی داشتیم و برای آنان حضور یک ناظر شرعی را که موجب ایجاد اطمینان بیشتر مردم نسبت به محصولات تولیدی در واحدهای صنعتی می شد شرح می دادیم. من در آن دوران مسئول نظارت بر ذبح شرعی در زیرمجموعه نمایندگی ولی فقیه در وزارت جهاد کشاورزی بودم و این موضوع را نزد ریاست این نهاد مطرح کردم.

کشور اسلامی که نیاز به نظارت بر ذبح ندارد!

برخی در مقابل ما می گفتند چون کشور ایران، اسلامی است و دارای سوق مسلم، ید مسلم و فعل مسلم است نیازی به تنظیم و تصویب این قانون نیست؛ اما از سوی دیگر نظارت حاکمیتی به شکل روش‌مند و مدوّن وجود نداشت.

 ده ها جلسه با کارشناسان مختلف از دامپزشکی و متخصصان مسائل فقهی برگزار شد تا طرح تهیه شد.تا پیش از تصویب قانون نظارت بر ذبح شرعی این کار به طور پراکنده و بوسیله بازدید افرادی از سوی ستاد امر به معروف، دفاتر ائمه جمعه، نمایندگان ولی فقیه در جهاد کشاورزی و حتی از سازمان های دیگر انجام می گرفت.

این قانون قبل از تصویب کار علمی بسیاری روی آن انجام گرفت و حتی به مرکز پژوهش های مجلس رفت تا طرح جامع و دقیقی باشد.

تصویب با میزان آرای قابل توجه/ الگویی برای تدوین قوانین

 این مسئله نزد بزرگانی همچون مسئولین دفاتر مراجع عظام تقلید، آیات حسینی بوشهری، مقتدایی، جنتی و آقای درّی نجف آبادی مطرح شد و در نهایت با بررسی در صحن علنی مجلس با میزان آرای قابل توجهی توانست به تصویب برسد.

 روحانیون مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه در استان های مختلف با برگزاری جلساتی با نمایندگان استان خود توانستند در مورد این طرح به رایزنی پرداخته و آنان را با این طرح آشنا نمایند.

با این روش جرح و تعدیل های لازم در طرح به عمل آمد و در صحن علنی مجلس به تصویب رسید. قرار بر این شد که آیین نامه اجرایی برای این قانون تنظیم شود.

نظارت نیازمند قانون است

پاسخ ما به افرادی که تصویب این قانون را لازم نمی دانستند این بود که درست است در بازار مسلمانان سوق مسلم و ید مسلم حاکم است اما این لزوم نفس نظارت و ناظر بودن حکومت اسلامی را مرتفع نمی کند؛ نظارت هم نیازمند قانون است و باید برای آن قانون مدون نوشته می شد تا به طور سازمان یافته عملی شود.

هم در دامنه حلال و هم در دامنه خودِ نظارت و مواد غذایی این قانون تدوین شده است.

گستردگی دایره شمول قانون نظارت بر ذبح شرعی

 حیوانی که در کشتارگاه ذبح می شود در بخش های مختلف توزیع می گردد؛ یا به صورت خام به دست مردم می رسد و یا به صورت فرآورده جدیدی مانند سوسیس و کالباس تبدیل می شود.

 دامنه این قانون تا صید و شکار نیز می رود؛ لذا بر اساس قانون نظارت بر ذبح شرعی که حیطه وظایف آن تحت نظر نمایندگی ولی فقیه در وزارت جهاد کشاورزی و به صورت متمرکز در سازمان دامپزشکی می باشد از کشتارگاه های دام و طیور تا کارخانجات فرآوری مواد پروتئینی مانند کارخانه های سوسیس و کالباس و کنسروسازی ها را شامل می شود؛ این قانون تا مبادی ورودی و خروجی کشور و حتی مسائل مربوط به اقلیت های مذهبی را هم مورد توجه قرار داده است.

 

 کارشناسان نظارت بر ذبح شرعی باید آموزش داده شوند تا مسائل فنی و فقهی مرتبط با این کار را بیاموزند.

برای فرآورده ها ناظر مستقیم شرعی کمتری به کار گرفته شده است مگر اینکه فرآیند تولید آن ها خیلی زیاد باشد؛ اما از آنجا که مواد حاصل از کشتار دام و طیور فقط شامل گوشت نیست و دارای اجزا و ترکیبات دیگری هم می باشند پس لازم است مورد نظارت قرار گیرند؛ از مهمترین آن ها می توان به اجزای حرام حیوانات حلال گوشت و ماده «ژلاتین» اشاره کرد.

ماده ای پرکاربرد به نام «ژلاتین»

این کارشناس نظارت بر ذبح شرعی خاطرنشان کرد: امروزه استفاده از ماده ژلاتین در مواد غذایی دنیا رایج است؛ این ماده هم موجب قوام و طعم دهندگی مواد غذایی و هم باعث ماندگاری بیشتر آن ها می شود.

ژلاتین هم دارای منشأ گیاهی است و هم منشأ حیوانی دارد؛ اما نوع حیوانی آن بسیار بیشتر استفاده می گردد؛ این ماده را معمولاً از پوست و استخوان حیوانات می گیرند.

ماده ژلاتین هم در مواد غذایی همچون برخی لبنیات و هم برای صنایع مختلف دیگر همچون داروسازی مورد استفاده قرار می گیردکارخانجات تولیدی این ماده در کشور معدود است؛ لذا برای رفع نیازهای کشور مجاب به واردات آن هستیم.علاوه بر این باید این حیوانات تحت ذبح شرعی قرار گرفته باشند؛ البته ممکن است اختلاف فتاوا در مورد نوع ذبح وجود داشته باشد.

تدوین سرفصل های رشته «فقه کاربردی حلال»

برخی امور مستلزم آموزش قواعد منتج به استنباط فقهی هستند؛ برای آشنایی بیشتر ناظرین ذبح شرعی ایده تدوین سرفصل های آموزشی و راه اندازی رشته تخصصی «فقه کاربردی حلال» را مطرح نمودم تا بدین وسیله بورد تخصصی کارشناسان ناظر بالا برود.

باید کارشناسان ذبح شرعی بدانند که اگر دام قبل از ذبح بیهوش شده بود و در هنگام ذبح حرکتی از خود نشان نداد، آیا ذبح آن از مصادیق ذبح شرعی می باشد یا این حیوان به صورت شرعی ذبح نشده است؟

 باید ناظر شرعی بداند که از نظر فقهی اگر در کشتارگاه، ذبح غیرشرعی اتفاق افتاد مسئولیت و ضمان آن دام بر عهده کیست؟

 حضور کارشناس دینی در کشتارگاه علاوه بر نظارت مستقیم بر روند ذبح آموزش دادن ذابحین است.

 بنابر قانون دام باید در کشتارگاه ذبح شود؛ اما این امر نیازمند فرهنگ سازی است و باید روشمند گردد؛ این کار نیازمند همکاری رسانه ها و مطبوعات است.

ممکن است در اثر کم دقتی ذابح و یا سرعت خط کشتار بخش هایی از اجزای حرام حیوانات حلال گوشت از آن ها جدا نشود و به کارخانجات فرآورده های گوشتی رفته و با اجزای حلال مخلوط شود؛ در اینجاست که اهمیت حضور ناظر شرعی مشخص می گردد.

 

سود حاصل از اجزای دورریز دام ها

 کشتارگاه ها درآمدهایی را از طریق فروش اجزای دورریز دام ها دارند؛ این اجزا شامل بخش های حرام بدن حیوانات و همینطور چربی های همراه با پوست آن ها هنگام جداسازی می باشد؛ کارشناس مسائل شرعی در این جا باید بداند که سود حاصل از فروش این اجزا برای چه کسی است.

در مورد اجزای حرام دام های کشتارگاه ها با شرکت هایی که توان صادرات آن ها به دیگر کشورها برای تولید فرآورده های دارویی و یا تبدیل آن ها به مواد غذایی مورد استفاده حیوانات، باغ وحش ها و سگ های پلیسی، راهنما و نگهبان را دارا هستند قراردادهایی بسته شده است تا این مسئله نیز مدیریت شود.

 با این تدبیر از توزیع عادی اجزای حرام مانند دنبلان جلوگیری به عمل آمد؛ هرچند که باز هم احتمال دارد این قاچاق انجام گیرد اما در شکل قانونی برای مقابله با آن برنامه مدونی تدوین شده است.

 رشته فقه کاربردی حلال در حال حاضر در مرحله موضوع شناسی است و به دنبال این هستیم که با کمک افراد تحصیل کرده حوزوی با تحصیلات عالی آن را در مرحله اول به شکل یک کتاب درآورده و سپس در قالب یک مجموعه مدون جهت تدریس ارائه دهیم.

صنعت «حلال»، از مواد غذایی تا توریسم

یکی از صنایع نوپا و جدید «صنعت حلال» است؛ دایره شمول این صنعت گسترده بوده و تزکیه و حلیت دو بال این صنعت در مورد مواد غذایی مختلف در دنیاست که با آن ارتباط دارد؛ هرچند که این صنعت هم در مورد آنچه منشأ حیوانی دارد فعال است و هم در مورد عرصه هایی غیر حیوانی فعالیت دارد.

 در حال حاضر مرکز توریسم حلال، کشور اسپانیاست.

 در کشورهایی همچون مالزی و اندونزی تشکیلات گسترده ای وجود دارد که در آن ها هم بحث های فقهی مربوط به حلال بودن مواد مختلف بررسی می گردد و هم با داشتن آزمایشگاه هایی به تشخیص این موضوع می پردازند.

 در برخی کارخانه های تولید شکلات یا سایر مواد غذایی ممکن است از ژلاتین گرفته شده از لاشه خوک استفاده گردد؛ این موضوع نیاز به آزمایش مواد ژلاتینی وارداتی دارد.

 این سازمان نیز در بخش فرآوری مواد پروتئینی بر نوع مواد استفاده شده در این فرآورده ها نظارت دارد.

 

مالزی و اندونزی، پیشگامان صنعت حلال در عرصه بین المللی

وی با اشاره به صدور «کد حلال» در کشورهای مختلف ادامه داد: حتی در کشورهایی که مسلمان نشین به حساب نمی آیند همچون فرانسه، ژاپن، آمریکا و فیلیپین که حاکمیتش اسلامی نیست مؤسسات حلال راه اندازی شده است؛ اما کشورهای مالزی و اندونزی در سطح گسترده و جهانی در زمینه صنعت حلال کار می کنند.

درآمد بیش از ۳۰۰۰ میلیارد دلاری

 صرفه اقتصادی صنعت حلال در تجارت جهانی خیلی زیاد است و سالانه بیش از ۳۰۰۰ میلیارد دلار درآمد را برای برخی از شرکت های دارای برند حلال آورده مالی دارد.

وی افزود: متأسفانه در کشور ما با گذشت تقریباً نیم قرن از انقلاب اسلامی هنوز سازمان واحدی که به صنعت حلال به طور تخصصی بپردازد تشکیل نشده است؛ در یک دوره ای که کنفرانس کشورهای اسلامی در ایران برگزار شد مصوب شد که واحدهای تحقیقاتی در چند کشور اسلامی تشکیل گردد تا در این صنعت ایفای نقش کنند.

ما به دنبال تشکیل سازمانی واحد در موضوع حلال هستیم؛ این سازمان می تواند همه واحدها و مراکزی را که در حال حاضر در این مورد در حال فعالیت هستند در خود داشته باشد؛ دامنه شمول فعالیت های این سازمان می تواند تا توریسم و لجستیک حلال توسعه داشته باشد.

دید وسیع فقه جعفری

علمای تشیع تجارت با سایر کشورهای اسلامی و مصرف مواد غذایی آن ها را حلال می دانند؛ یکی از امتیازات فقه جعفری در واجب دانستن برخی امور در ذبح شرعی می باشد که از نظر فقه اهل سنت مستحب دانسته شده است.

 حتی در کشورهایی که عمده مردم آنها مسلمانند اما حکومت های لائیک و سکولار دارند مردم بویژه در مورد مواد وارداتی نمی توانند اطمینان کامل داشته باشند.

 

کشتار صنعتی چه تفاوتی با کشتار شرعی دارد؟

کشتار صنعتی و کشتارگاه صنعتی دو بحث جدا هستند؛ در کشتار صنعتی مسئله فقط بریدن سر حیوان بدون هیچ ملاحظه فقهی همچون روبه قبله بودن، ذکر و سایر شرایط است.

 نیاز است دستگاه های متناسب با شرایط ذبح شرعی طراحی شود تا بتوانند محصولات حلال در حجم بالا را برای مردم تأمین نمایند.

آیا در ایران کشتار به صورت صنعتی انجام می گیرد؟

 در کشور ما کشتار به صورت ماشینی نبوده و به دست ذابحین صورت می گیرد تا در حلیت تولیدات گوشتی اطمینان حاصل شود؛ در حال حاضر بیش از ۳۰۰۰ ذابح آموزش دیده تحت نظر سازمان دامپزشکی مشغول به فعالیت در سطح کشور هستند.

به نظرم ایجاد یک سازمان حلال با پشتوانه قانون و دستورالعمل برای توسعه جهانی صنعت حلال در کشور ما یکی از کارهای بر زمین مانده در این زمینه است؛ وجود یک مجموعه به نام مرکز حلال آن هم در کشور برزیل به تنهایی کفایت نمی کند.

 

 باید حوزه علمیه رشته های تخصصی مورد نیاز جامعه را در زمینه های مختلف همچون ذبح شرعی و مسائل مرتبط با آن راه اندازی کند و به تربیت طلاب و روحانیون متخصص در زمینه صنعت حلال اعم از بخش های دارای منشأ حیوانی و زمینه های غیرمرتبط با حیوانات بپردازد.

اشتراک گذاری :


آخرین اخبار