تاریخ انتشار :

ویلیام مونتگمرى وات

اسلام ‏شناس معاصر و استاد بازنشسته مطالعات عربی و اسلامی دانشگاه ادینبورگ

مونتگمرى وات معتقد است‏ بازگشت‏ به اسلام از ویژگیهاى مهم دو دهه اخیر است.
این احیا داراى خصلت‏ بنیادگرایى و یا سنت‏گرایى است.
بنیادگرایى اسلامى با سنت‏گرایى مسیحیت که اساسا پدیده‏اى پروتستانى است، شباهت ندارد;

 

ویلیام مونتگمرى وات

ویلیام مونتگمرى وات

به گزارش رهیافته (پایگاه جامع مبلغین و تازه مسلمانان)هدف از این بخش، معرفى صاحب نظرانى است که در حال حاضر، در غرب در زمینه مسائل اسلام معاصر قلم فرسایى مى ‏نمایند.
ویلیام مونتگمرى وات اسلام ‏شناس معاصر و استاد بازنشسته مطالعات عربى و اسلامى دانشگاه ادینبورگ، در سال ۱۹۰۹ میلادى در اسکاتلند متولد شد و تحصیلات خود را تا دوره دکتراى فلسفه پى گرفت و رساله دکترایش را درباره «جبر و اختیار در آغاز اسلام‏» گذرانید.
وى مدت چهار سال به تدریس فلسفه در دانشگاه اشتغال داشت. وى سپس به مطالعات بیشترى درباره اسلام گرایید و به عنوان یکى از دستیاران اسقف آنگلیکن (وابسته به کلیساى پروتستان انگلیس) در بیت‏ المقدس به پژوهش پرداخت.
مونتگمرى وات در سال ۱۹۴۷ به سمت «رئیس بخش مطالعات عربى و اسلامى‏» در دانشگاه ادینبورگ برگزیده شد و سالها این سمت را حفظ کرد و در اوایل دهه ۱۹۸۰ به بازنشستگى نایل آمد. (۱)
آثار
از مونتگمرى وات آثار متعددى بر محور «اسلام‏شناسى‏» باقى مانده است که مى ‏توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱. [حضرت] محمد (ص) در مکه (۱۹۵۳)
[ Muhammad at Mecca ]
۲. [حضرت] محمد (ص) در مدینه (۱۹۵۶)
[ Muhammad at Medina ]
۳. ایمان و عمل غزالى (۱۹۵۳)
[ The Faith andPractice of al – Ghazali ]
۴. [حضرت] محمد، پیامبر و سیاستمدار (۱۹۶۴)
[ Muhammad: Prophet and Statesman ]
۵. تاریخ اسپانیاى اسلامى (۱۹۶۵)
[ History at Islamic Spain ]
۶. اندیشه سیاسى اسلام (۱۹۶۸)
[ Islamic Political Thought ]
۷. تاثیر اسلام بر اروپا در قرون وسطى (۱۹۷۲)
[ Influence of Islam on Medival Europe ]
۸. دوره شکل‏گیرى اندیشه اسلامى (۱۹۷۳)
[ The Formative Period of Islamic Thought ]
۹. اسلام و مسیحیت امروزى (۱۹۸۴)
[ Islam and Christianity Today ]
۱۰. فلسفه و الهیات اسلامى (۱۹۸۷)
[ Islamic Philosophy andTheology ]
۱۱. مکه [حضرت] محمد: تاریخ از قرآن (۱۹۸۸)
[ Muhammad|s Mecca : History from the Qur|an ]
۱۲. بنیادگرایى اسلام و نوگرایى (۱۹۸۸)
[ Islamic Fundamentalism and Modernity ]
۱۳. اسلام نخستین (۱۹۹۱)، [ Early Islam ]
۱۴. برخورد اسلام و مسیحیت (۱۹۹۱)(این کتاب در سال ۱۳۷۳ توسط آقاى محمدحسین مخبر ترجمه و از سوى دفتر نشر فرهنگ اسلامى به چاپ رسیده است.) [ Muslim – Christian Encounter ]
۱۵. «نامش احمد است،» دنیاى مسلمان، شماره ۶۳، ۱۹۵۳. Muslim World
۱۶. «مفاهیم اسلامى جنگ مقدس،» در کتاب جنگ مقدس، ویراستار توماس پاتریک مورفى، ۱۹۷۶. [ Islamic Conceptions of the Holy War in TheHoly War, edited by Thomas Patric Murphy , 1976 ]
نظرات
به اعتقاد مونتگمرى وات، اسلام دینى است توحیدى که بر پایه وحى الهى به پیامبر واحد استوار است و به نظر مى ‏رسد که قرآن نیز مى ‏پذیرد دیگر ادیان [خصوصا یهودیت و مسیحیت] هم بر پایه وحى الهى و بر پیامبر واحد بودند. (۲)
به عقیده وات، هر چند قرآن به صراحت از ادیان یهودى و مسیحى سخن مى‏ گوید و پیامبرانشان را پیامبران الهى مى ‏خواند، در میان مسلمانان سنتى، این عقیده وجود دارد که کتب مقدس (تورات و انجیل) تحریف شده ‏اند و این عقیده بدون شک به این نقطه نظر کمک کرده است که غرب از نظر اخلاقى فاسد مى ‏باشد و اینکه تنها اسلام دین حقیقى است و هیچ دین و مذهبى، خارج از اسلام، راستین نمى ‏باشد. (۳)
مونتگمرى وات معتقد است‏ بازگشت‏ به اسلام از ویژگیهاى مهم دو دهه اخیر است.
این احیا داراى خصلت‏ بنیادگرایى و یا سنت‏گرایى است.
بنیادگرایى اسلامى با سنت‏گرایى مسیحیت که اساسا پدیده‏اى پروتستانى است، شباهت ندارد;
«انتگریسم‏» Integrism (نوعى اصطلاح خاص کاتولیکها است که هرگونه تحول و تکامل را رد مى‏ کند، نیز مى‏ تواند نظریه کسانى به شمار آید که دولت را به اطاعت از مذهب فرا مى‏ خوانند.)
یا تمامی ت‏طلبى نزدیکترین اصطلاح زبان فرانسه و کاتولیک رومى به احیاى اسلامى است، اما مفهوم آنها باز هم اندکى با هم متفاوت است.
به نظر مى‏ رسد یکى از عوامل مهم و نهفته در شالوده احیاى اسلامى، رواج این احساس در میان مسلمانان عادى بوده که فکر مى‏ کردند هویت اسلامیشان به مخاطره افتاده [است].
جهت ‏یا بعد مذهبى هم در این احیا سهمى ایفا کرده [است].
احتمالا بسیارى از مسلمانان عادى از تفصیلات انتقاد دینى مسیحیان بر اسلام آگاهى نداشتند، اما بسیارى از آنان مى‏ دانستند که مسیحیان غربى اکثر عقاید اسلامى را رد مى ‏کنند و اسلام را یک دین راستین نمى ‏شمارند و مى ‏پندارند از مسیحیت عقب تر است.
گذشته از انتقاد مسیحیان نسبت‏ به اسلام، مى ‏دانیم بعد از «عصر روشنگرى‏»، رگه ‏هاى ضد مذهبى در تفکر اروپایى پیدا شد و اسلام را قرون وسطایى، کهنه و فاقد ارزش تلقى کرد. (۴)
به اعتقاد وات، یکى از جنبه‏ هاى احیاى اسلامى، طرد رسوم معین و پذیرفته شده از غرب است – نه ربا، نه مشروب و نه لباس غربى براى زنان. به هر حال، نباید چنین مواردى را اساسا ضد غربى یا ضد مسیحى تلقى کرد، بلکه باید آن را هواخواهى از مسلمانان دانست.
مسلمین در احیاى اسلامى، احتمالا از ضمیر ناخود آگاه، اصرار دارند با آنان، از نظر انسانى و مذهبى، چنان رفتار شود که با غربیان و مسیحیان رفتار مى‏ شود.
وصول به این خواسته، دشوار است; زیرا مسیحیان فکر مى ‏کنند مذهبشان از مذاهب دیگر برتر است. (البته مسلمانان نیز به برترى مذهب خود اعتقاد دارند.) (۵)
وى معتقد است، اگر مسلمانان خواهان آنند که نقش فعالى در آینده جهان ایفا کنند – که البته آنها قادر به این کار هستند – باید دیدگاه جدیدى نسبت ‏به دیگر ادیان اتخاذ نمایند.
این دیدگاه درخصوص دیگر ادیان، باید همچنین به دیگر جنبه‏ هاى فرهنگ بشرى که مرتبط با دین است نیز گسترش یابد. (۶)
به نظر وات، به رغم قوت بنیادگرایى در چارچوبه احیاى اسلامى، در میان برخى از گروههاى مسلمان، علائمى از حرکت‏به سوى گفت و شنود با سایر ادیان و بالاخص با مسیحیت دیده مى ‏شود.
بنیادگرایان نمى‏ توانند بدون به خطر افکندن اعتقادشان به برترى و خاتمیت اسلام، در این تبادل نظر شرکت کنند و آنان مایل نیستند این خطر را بپذیرند.
در میان «لیبرالها» غالبا براى تبادل نظر، سعه صدر مشاهده مى ‏شود;
ولى بسیارى از آنان اساسا به تجدید تفکر در جنبه‏ هاى خود – تصویرى سنتى از اسلام – علاقه‏ مند هستند (و فقط آن را صحیح مى ‏دانند) و فرصت چندانى براى تامل در باب مناسبات مسلمانان و مسیحیان اختصاص نمى‏ دهند. (۷)
به اعتقاد وى، شاید برخى از مسیحیان احساس کنند، شرکت در گفت و گو به معناى سرپیچى از حکم مسیح است که گفته جمیع خلایق را به انجیل موعظه کنید.
اى بسا بعضى از مسلمانان نیز چنین احساسى داشته باشند که مبناى درستى ندارد.
در تبادل نظر، هر طرف، مذهب دیگرى را تصدیق مى‏ کند و شرکت در گفت و گو، در واقع اعلام این تصدیق است. (۸)
پی نوشت ها
۱. «اسلام‏شناسى و اسلام‏شناسان در جهان‏»، ویژه‏نامه مرکز اطلاع‏رسانى سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى، تیر ۱۳۷۷.
۲. William Montgomery Watt, Islamic Fundamentalism andModernity, London and New York: Routledge, 1988, p . 117.
۳. Ibid, p. 118 .
۴. ویلیام مونتگمرى وات، برخورد آراى مسلمانان و مسیحیان، تفاهمات و سوء تفاهمات، ترجمه محمدحسین آریا، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، ۱۳۷۳، صص ۲۰۱-۲۰۰.
۵. همان، ص ۲۰۸.
۶. William Montgomary Watt, op. cit, p. 122 .
۷. ویلیام مونتگمرى وات، منبع پیشین، ص ۲۱۰.
۸. همان، ص ۲۴۳.

مهدى شوشترى (کارشناس دفتر تحقیقات اسلامى)

منبع:ال البیت

اشتراک گذاری :


آخرین اخبار