تاریخ انتشار :

گیلان

ماجرای مسلمان شدن منطقه گیلان ایران

به گواهی تاریخ، تبلیغ کسانی چون: یحی بن عبدالله و حسن بن علی الاطروش (ناصرالحق) شیعه مذهب در شرق گیلان و تبلیغ سید ابوجعفرالثومی آملیی فقیه حنبلی مذهب (مزار وی امروزه در داخل حیاط شهرداری مرکزی شهر رشت قرار دارد و محله استادسرای این شهر هم برگرفته از نام اوست)

 به گزارش رهیافتگان (پایگاه جامع مبلغین و تازه مسلمانان )     آنچه مسلم است ایرانیان باستان، درآغاز مظاهر طبیعت و خدایان آریایی را مورد پرستش قرار می دادند، تا اینکه بعدها به دیگر آیین، از جمله آیین زرتشت گرویده و به پرستش خدای یگانه روی آورند. پس از این به سال ۶۱۰ میلادی در زمان سلطنت ساسانیان، دین توحیدی “اسلام” توسط آخرین نبی خدا حضرت محمد(ص) در عربستان ظهور نمود و از آنجایی که ایرانیان هم مورد توجه این پیامبر خدا بودند، ایشان خسرو پرویز ساسانی شاه وقت ایران را نیز به این آیین دعوت نمودند، اما از آنجایی که این شاه و دربارش گرفتار فساد و تجمل پرستی بودند، از پذیرش این مهم سرباززدند که بعدها با سقوط این سلسله، جنگ هایی بین ایرانیان و اعراب پیش آمد و در پی آن اسلام وارد این سرزمین شد که شرح مفصل آن در منابع تاریخ ایران آمده است.

اما گسترش دین اسلام در هر سرزمینی متاثر از عوامل متفاوتی مانند: ویژ گی های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مردم آن منطقه بوده است. بنابراین در مناطق مختلف، اسلام به شیوه های مختلف وارد شده و گسترش یافته است. سرزمین گیلان که در قرون اولیه اسلامی به “دیلمان” و “دیلمستان ” شهرت داشت نیز از مناطقی بود که گسترش اسلام در آن با دیگر نواحی ایران متفاوت بود. این منطقه که در کرانه جنوبی دریای کاسپین واقع شده و همچون استان مازندران توسط حصار بلند البرز و کوههای تالش از بقیه سرزمین ایران جدا گردیده، حدود سه قرن در مقابل لشکرکشی های اعراب که به دستور خلیفه وقت عمربن خطاب صورت گرفته بود مقاومت کرد و در آن مدت یکی از بزرگترین ثغور قلمروه اسلامی به شمار می رفت. گفته می شود در طول این سه قرن تنها از حدود سال ۲۵۶ قمری به بعد به تدریج دین اسلام در میان ساکنان این سامان و حتی خاندان حکومتگر و سلسله های فرمانروایی که در آن حکومت داشتند رواج یافت که به دنبال آن با حضور علویان طبرستان در سالهای پایانی قرن سوم در اندک زمانی مقاومت دیلمیان درهم شکست و اکثر گیل ودیلم که اغلب زرتشتی وبر آیین مزدیسنی که دستخوش تحریف هم شده بود بودند مسلمان شدند و سرزمین آنها بخشی از دارالاسلام شد.

از آنجا که اسلام پذیری بخشی از اهالی گیل، دیلم بر اثر مساعی سادات شیعه مذهب علوی بود، آنها نیز به مذهب تشیع گرویدند، اما منابع و متون تاریخی از حضور برخی از مذاهب اهل سنت در این منطقه نیز پرده بر می دارند. بر اساس منابع موجود، مذاهب اهل سنت، به ویژه حنبلی و شافعی پیروان زیادی در گیلان داشته اند و حتی در دوره صفویه که همه ولایات ایران به مذهب تشیع اثنی عشری (دوازده امامی) روی آورده بودند، بخشی از سکنه غرب آن زمان گیلان یا همان “بیه پس” سنی مذهب باقی ماندند و این در حالی بود که بخش شرقی گیلان یا همان “بیه پیش” به مذهب تشیع گرایش پیدا کرده بودند و بر اثر تبلیغات و آشنایی با مبانی ارزشمند آیین اسلام، به این مذهب گرویده بودند.

یکی از شایع ترین راه های گسترش اسلام اعزام سپاهیان مسلمان و تصرف نواحی مورد نظر بود که این کار در اغلب مناطق ایران از جمله گیلان صورت گرفت، اما دیلمیان با نیروی نظامی خود راه پیشروی ایشان را سد کرده بودند و اعراب تا مدتها نتوانستند به این سرزمین دست یابند. تا آنجا که منابع اطلاع می دهند و از برخی یادداشت ها بر می آید؛ نخستین جنگ دیلمیان با اعراب در سال ۲۲ هجری قمری در زمان خلافت عمر در واجرود (ناحیه ای بین قزوین و همدان) رخ داد که در این نبرد موتا سردار دیلمی که از جانب گیل گیلانشاه گاوباره – شاه وقت گیلان – بعنوان فرمانده جنگ مامور به این کار شده بود رشادت ها از خود نشان داد. در این وقت دیلمیان هم مقاومت زیادی از خود نشان دادند که البته مقاومت ایشان برای مقابله با اصل دین اسلام نبوده بلکه به خاطر امراء و منصوبین از طرف شامات بوده است. به هر روی آن طور که نوشته اند در این وقت اعراب یا همان تازیان از دو سو؛ یعنی هم از طرف قزوین و هم از طرف آذربایجان وارد بیل به گیلان حمله کرند، ولی تا پایان عهد امویان از هیچ یک از این دو محور نتوانستند به آن منطقه نفوذ کنند این در حالی بود که اعراب شهر اندلس اسپانیا را فتح کرده بودند. حتی با وجود آنکه با فتح طبرستان ورویان (غرب مازندران فعلی) و گرگان در سال ۱۴۴ قمری دراوایل دوره عباسیان جبهه دیگری عیله گیلانیان و مسیر جدیدی برای نفوذ به آن منطقه گشوده شد، اما این منطقه تا اواخر قرن سوم همچنان دست نیافتنی باقی مانده بود و یکی از مناطق کافرنشین محسوب می شد.

هم زمان با این دوران، در گیلان و نواحی کوهستانی آن حکومتی مستقر بود که اطلاعات اندکی از آنان بر جای مانده است. در این رابطه احمد کسروی از خاندان جستانیان به عنوان پادشاهان دیلم آن زمان یاد می کند. طبق گزارش های وی از اواخر قرن دوم تا اوایل قرن چهارم تنها نام هفت یا هشت تن از این افراد ذکر شده است. اولین شاه این خاندان مرزبان بن جستان در حدود ۱۸۹ هـ . ق حکومت می کرد و آخرین حاکم این خاندان مهدی بن خسرو فیروز توسط محمد بن مسافر مؤسس سلسله مسافریان یا سالاریان شکست خورد و از متصرفات خویش بیرون رانده شد. هم زمان با حکومت جستانیان بر مناطق دیلمان، وقایع دیگری هم در جریان بود که سبب قیام علویان علیه حکام عباسی و دست نشاندگان آنها یعنی طاهریان و سامانیان شد.

پس از این گیلان از چند طرف محاصره و مقدمات اثر گذاری برخی از عوامل از جمله فرهنگی برآن هموار شد و مردم این سامان با تبلیغ چند مهاجربه تدریج مسلمان شده و بعد ها در فرق اسلامی درآمدند که این مهم با مهاجرت شماری از سادات علوی و تبلیغ تنی چند از مبلغان مذهبی در منطقه تسریع یافت. به گواهی تاریخ، تبلیغ کسانی چون: یحی بن عبدالله و حسن بن علی الاطروش (ناصرالحق) شیعه مذهب در شرق گیلان و تبلیغ سید ابوجعفرالثومی آملی فقیه حنبلی مذهب (مزار وی امروزه در داخل حیاط شهرداری مرکزی شهر رشت قرار دارد و محله استاد سرای این شهر هم برگرفته از نام اوست) در غرب گیلان، موجب شد تا اهالی این مرزوبوم با دین اسلام آشنا گردند و این دین آسمانی را پذیرا شوند. ایشان از نخستین افرادی بودند که مردم گیلان را با حقایق دین اسلام و احکام آن آشنا کردند و گیلانیان هم از ایشان استقبال نموده و این ودیعه خداوندی را با آغوش باز پذیرفتند.

منابع :

۱ – تاریخ هزار ساله اسلام در نواحی شمالی ایران ، محمد مهدی شفیعی

۲ – سیر تاریخی دین ومذهب درگیلان ، دکتر عباس پناهی

۳ – الکامل فی تاریخ ، ابن اثیر

۴ – تاریخ رویان ، اولیاء آملی

۵ – تاریخ طبرستان ، ابن اسفند یار

 ۶ – فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام و ایران ، سال بیست و دوم ، شماره ۱۳ ، بهار ۹۱

منبع: عصر گیلان

اشتراک گذاری :


  1. ناشناس گفت:

    البته دیلمیانی ها در برابر زیادی خواهی اعراب مقاومت کردند

  2. کسری گفت:

    ایرانیان به زور مسلمان شدن و دین خون ریز اسلام رو قبول کردن

  3. ایرانی گفت:

    از کجا درآوردی این تاریخ رو؟
    اعراب در ۱۳۰ سال اول اسلام دست به قتل آم مردم دیلمان زدن اما با مقاومت اونا روبرو شدن و عقب نشستن بعدها لشکری ار طبرستان و گیلها به بغداد لشکر کشی و اعراب و شکست دادن.و هیچ گاه اعراب حاکم بردیلمان نشدن و دین اسلام توسط حنبلیها تبلیغ شد و بدون فشار مردم مسلمان شدن و سالها بعد تشیع علوی تبلیغ شد و تنها در زمان حکومت صفوی حاکمی غیر از طوایف گیلی بر شمال چیره شد.

  4. ناشناس گفت:

    دیلمیان عرب کش موتا دیلمی ومرداویج عربها را بیرون راند وقصد بنا کردن مجدد دین زرتشت را داشت

  5. ایمان گفت:

    اصن اگه قراره انقد تاریخ و تحریف کنید مجبورید راجع.ب موضوعات تاریخی مطلب بذارید؟؟؟همون فقه و دنبال کنید و از موفقیاتون مارم باخبر کنید

    • علی. گفت:

      دیلمیان مسلمان و سخت علوی بودن مرداویچ و موتا و عده ی کمی زندیق بودن ایا شما اسم عضدالدوله معزالدوله و امرای آل بویه رو شنیدین اینا همشون مسلمان و شیعه بودن دیلمیان ایرانی اصل بودن ولی زرتشتی نبودند. تاریخ نخونده ها فقه به تاریخ ربط داره.

  6. تارش گفت:

    شب بخیر کوچولو. دیلمیان بغداد فتح کردن. و۱۰۳ بغداد قلمرو دیلمیان بود. احمد معزالدوله دیلمی، فاتح بغداد وشیعه مذهب. سال ۲۰۳ تا۳۰۷ بغداد در دست دیلمیان بود. وقبل از اسلام براین مسیحیت بودند. یوحنا دیلمی نویسنده انجیل وحوا ری حضرت عیسی (ع) بود. حالا اگه ایرانیا مجوس زرتشتی بودند. دیگه همه رو کافر خطاب نکنید. درضمن ای تاریخ تو منتشر کن حتما جایزه نوبل می بری.

آخرین اخبار