تاریخ انتشار :

انگلیس

گزارش از کنفرانس ‘هویت و اجتماع’ در مرکز اسلامی لندن

 کنفرانس «هویت و اجتماع» باهدف بررسی چالش های پیش روی جوامع مسلمان ساکن غرب با همکاری انجمن تازه مسلمانان کانادا در مرکز اسلامی انگلیس برگزار شد.

 

به گزارش رهیافتگان (پایگاه جامع مبلغین و تازه مسلمانان )،  اندیشمندانی که در این کنفرانس یک روزه حضور به هم رسانده بودند، در باب مسائل و چالش های پیش روی جوامع مسلمان ساکن غرب و به ویژه چالش های هویتی سخنانی ایراد کردند.
در این برنامه حاضران با شرکت در کارگاه های جنبی اجلاس به طور مشخص تر برخی پدیده های اجتماعی و هویتی را مورد بررسی دقیق تر قراردادند.
سخنران اول این کنفرانس، حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی شمالی، نماینده ولی فقیه و رئیس مرکز اسلامی بود که سخنان خود را با عنوان «هویت: چالش ها و راه حل ها» آغاز کرد.
وی در ابتدا توضیح داد که دو مفهوم هویت و اجتماع (community) از هم جداشدنی نیستند؛ چراکه برای حفظ هویت باید رابطه با سایر اعضای اجتماع را حفظ کرد و هویت یک موضوع اجتماعی است.
دکتر شمالی گفت که از دیدگاه او، برای مسلمان خوب بودن؛ راهی بهتر از پیوستن به جامعه و اجتماع و ایفا کردن نقش یک عضو خوب، وجود ندارد.
رییس مرکز اسلامی انگلیس در ادامه این سخنرانی بر روی نکاتی چند درزمینهٔ هویت و اجتماع تمرکز کرد و افزود: برای تحصیل اعتلای اخلاقی، انسان باید بتواند علاوه بر دیدن خود به عنوان یک فرد، خود را در بطن جامعه و به عنوان عضوی از اجتماع نیز درک کند. بدون درک از انسان به عنوان عضوی از جامعه نمی توانیم درک درستی از انسان داشته باشیم.
وی در همین خصوص به آیاتی از قرآن اشاره کرد که در آنها خودآگاهی و هویت انسان موردتوجه قرارگرفته و فراموش کردن خود به عنوان یک منکر معرفی شده است.
حجت الاسلام والمسلمین شمالی در ادامه سخنان خود به مفهوم دیگری از قرآن تحت عنوان «دور شدن از خود» اشاره کرد .
به گفته وی، ‘خود هنگامی از دست می رود که رابطه اش را با مرکز آفرینش گم کند. ازآنجایی که انسان دائم در حال حرکت و تغییر است، بنابراین همواره به تعیین جهت نیاز خواهد داشت و بدون جهت یابی صحیح کار او به جاهای خطرناک خواهد کشید. برای تعیین جهت آنچه مهم است ارتباط باخداست و پس ازآن ارتباط با همسفران. مثل هر سفر دیگری، پیوستگی با همسفران و همراهان می تواند مانع گم کردن مسیر شود.’
وی گفت: به همین منظور در برخی از آیات قرآن خداوند مؤمنین را به صبر و حفظ رابطه و ارتباط با یکدیگر فرامی خواند. باید توجه داشت که صبر نیز پدیده ای است که در داخل اجتماع بهتر معنی پیدا می کند. طبق سفارش قرآن مؤمنین یکدیگر را به صبر تشویق می کنند.
سخنران دوم این کنفرانس خانم دکتر ‘ربکا مسترتون’ بود که در سخنانی تحت عنوان «اجتماع: چالش ها و راه حل ها» گفت : کم نیستند افرادی که در غرب به خاطر مسلمان شدن از جامعه و خانواده خود طردشده اند.
وی عنوان کرد: ما در عصر پسا استعمار زندگی می کنیم؛ یعنی دوره ای دویست ساله که غرب از هر سو با توجه به پیشرفته ای تکنولوژیک برای جا انداختن سکولاریسم فشار آورده و بی خدایی را به عنوان وضعیت نرمال و عادی جا انداخته است. در این دوره روش موردقبول این بود که فرد شرقی باید به غرب می آمد، دریکی از نقش های شناخته شده مثلاً اقتصاددان تحصیل می کرد تا در زمره ما پذیرفته شود. این یعنی ما در غرب تعیین می کنیم که چه موقع فرد برای پیوستن به ما آماده و بی خطر است.
وی افزود: این روش عادی و معمول بود تا اینکه مسلمان شدن غربی ها این رویه را تغییر داده و دچار اخلال کرد. این یعنی شرقی شدن غربی و بحران ایجاد کرد. به این ترتیب جامعه غرب نمی تواند بپذیرد که یک غربی مسلمان شود. آنها غربی شدن مسلمان ها را می پذیرند اما عکس آن را نه. این یعنی مشکلی که مسلمانان مهاجر در غرب دارند؛ گرفتاری بین دو نوع هویت و آشتی دادن یا ندادن این دو هویت. غربی های مسلمان شده هم در یک وضعیت بینابین قرار دارند.
خانم مسترتون گفت: غربی های مسلمان شده بعد از اسلام نمی توانند آن اسلام خالص و مستقل از فرهنگ را در عمل پیدا کنند. آنچه می یابند یا فرهنگ عربی است یا پاکستانی و ایرانی و غیره. حال سؤال اینجاست که مسلمان غربی چقدر از این فرهنگ ها را باید جذب کند؟ یا اصلاً باید جذب بکند یا نه؟ .
وی افزود: به هرحال از سوی فرهنگ من، مسلمان شدن و پذیرفتن فرهنگ دیگری یک خیانت است. جامعه غربی از حجاب ترس دارد و اطرافیان شما تنها چیزی که از مسلمان شدن شما می فهمند این است که به نوعی «عرب» شده اید و این موضوع کلیشه های کهنه ای مثل تروریسم را در ذهنشان زنده می کند.
دکتر مسترتون گفت: توصیه هایی مانند اینکه به خانواده ها بگوییم مسلمان ها هم حضرت عیسی و مریم را دوست دارند و پس ما هم خیلی با شما فرقی نداریم توصیه های ساده انگارانه و بی فایده ای است؛ چراکه خانواده های غربی عموماً بالکل سکولار هستند و همان عیسی و مریم هم برایشان جایگاهی ندارد. وی این گونه ادامه داد که در کل مهم ترین مشکل و چالش تازه مسلمان ها در جوامع غربی طرد شدن از طرف خانواده است.
وی افزود: اگر می خواستم در مورد تجربه مسلمان شدنم بنویسم همه اش گله و شکایت می بود و من نمی خواستم چنین چیزی را بنویسم. اما اکنون نوشته ای تحلیلی و انتقادی در مورد جامعه و تمدن غرب خواهم نوشت.
این محقق غربی اضافه کرد: جامعه مدرن یک مجموعه و یک بسته به نام واقعیت را به خورد شما می دهد. شما باید تمام این بسته را یکجا قبول کنید. اما اگر به بخشی از این داستان تردید پیدا کنید شمارا بیمار و دارای اختلال روانی معرفی خواهند کرد.
وی گفت: همه داستان های تغییر مذهب به اسلام داستان های احساسی نیستند. خیلی از اوقات باید داستان های بزرگ تری مربوط به تاریخ و جامعه غرب را که انسان ها را دل زده می کند تعریف کرد.
خانم مسترتون افزود: بهترین روش برای نزدیک شدن به اسلام، نزدیک شدن تدریجی است. به این ترتیب افراد کمتر دچار بحران هویت می شوند.
به گفته وی زیاد دیده شده است که سرعت زیاد در نزدیک شدن به اسلام بعداً فرد را دچار بحران هویت و سرگشتگی کرده و این گونه افراد در یک دور صد و هشتاد درجه به جای اول خود بازگشته اند.
خانم مسترتون در ادامه سخنان خود به اهمیت پرهیز از فرقه گرایی اشاره کرد و گفت: تازه مسلمان ها باانرژی زیادی وارد می شوند و اگر این انرژی را در جهت یک عقیده فرقه ای تنگ نظرانه متمرکز کنند دچار مشکل خواهند شد.
وی سپس به ویژگی های این گونه فرقه ها اشاره کرد و افزود: معمولاً رهبران این فرقه ها افرادی باشخصیت کاریزماتیک هستند که از مریدان خود توقع تسلیم محض دارند. آنها فکر می کنند به خاطر یک سری کیفیت های ذاتی می توانند به بهره ای از حقیقت و معنویت دسترسی داشته باشند که برای بقیه ممکن نیست و این بهره مندی به آنها اجازه می دهد که برای دیگران تصمیم بگیرند.
خانم مسترتون گفت: این افراد شمارا تحت فشار می گذارند که از دوستانتان دوری کنید یا همسر خود را ترک کنید. درهرصورت همواره از فرقه گرایی و این گونه رهبران فرقه ای دوری کنید.
وی افزود: همه با دلایل گوناگون مسلمان شده ایم و مسلمان بودن ما همگن و یکسان نیست. ما نباید یکدیگر را به سمت هویت های ثابت و منجمد اجبار کنیم.
این محقق غربی افزود: اسلام را از طریق هنر بهتر می توان معرفی کرد تا از طریق سخنرانی و برای همین ما به هنرمندان مسلمان و کارشناسان رسانه ای نیاز داریم.
سخنران بعدی این کنفرانس حجت الاسلام و المسلمین جهانگیر رییس کالج اسلامی لندن بود که درزمینهٔ چالش های امت اسلامی سخنانی ایراد کرد.
وی در ابتدای سخنان خود به تعریف جامعه و اجتماع و تفاوت آنها اشاره کرد و گفت: شاید نزدیک ترین تعبیر به مفهوم اجتماع به این معنی در قرآن و متون اسلامی مفهوم «امت» باشد.
رییس کالج اسلامی لندن مهم ترین چالش اجتماع یا امت اسلامی را فردگرایی معرفی کرد و افزود: اومانیسم (انسان گرایی) در کنار فردگرایی پایه های تمدن مدرن بوده و معتقد هستند که هیچ هدفی بالاتر از انسان و آن هم انسان به عنوان فرد وجود ندارد. در این تئوری توقع نمی رود که فرد منافع خود را فدای جمع کند یا برای منفعت بالاتری مثل منافع اجتماع فداکاری کند. در جامعه به شدت فردگرا ارتباط بین افراد جامعه وجود دارد اما فقط باهدف غایی منفعت فردی. در این جامعه مسوولیت اجتماعی بدون مدافع باقی می ماند.
وی گفت: در اسلام نیز گوناگونی فرهنگی و طبیعی بین انسان ها پذیرفته شده است اما یک رشته اتصال وحدت بخش دراین بین هست و آن ارتباط باخدا و خالق است.
حجت الاسلام والمسلمین جهانگیر افزود: قرآن انسان ها را به طور طبیعی موجوداتی اجتماعی می داند که به یکدیگر نیاز دارند و معیشت زندگی آنها از طریق یکدیگر تامین می شود.
وی گفت: در تعابیر قرآن اجتماع و جمع انگار که یک هویت و یک شخصیت مستقل از اعضا برای خودش دارد. مثلاً در قرآن به عمر و اجل امت ها اشاره شده، طوری که گویا آنها سرنوشت مخصوص به خود رادارند.
وی با تأکید بر اینکه پایه و اساس ایمان در اسلام محبت است در خصوص وظایف اجتماعی در اسلام مانند امربه معروف، نهی از منکر، تولی و تبری توضیحاتی را ارائه کرد.
رییس کالج اسلامی لندن همچنین به عقاید فرقه ای تنگ نظرانه اشاره کرد که ‘محبت و حفظ ارتباط با اجتماع اسلامی را رد کرده و با همه به جز فرقه محدود خودشان قطع رابطه’ می کنند.
در ادامه این اجلاس و در نوبت عصر پنج کارگاه با موضوعات مختلف برپا گردید که حاضران به فراخور علاقه خود دریکی از آنها شرکت کردند. پس ازاین یک نفر از اعضای هر کارگاه جمع بندی مطالب مطرح شده را به سایر حاضران در اجلاس گزارش دادند.
در پایان این اجلاس که در این هفته در مرکز اسلامی برگزار شد، حجت الاسلام والمسلمین شمالی به عنوان جمع بندی مباحث ارائه شده و به عنوان «راه پیش رو» مطالبی را ارائه کرد.
رئیس مرکز اسلامی تأکید کرد که سخت ترین وظیفه در اسلام پایه گذاری یک اجتماع است.
وی گفت: همه جا افراد خوب و صالح وجود دارند اما یک اجتماع اسلامی خوب و فعّال به سختی می توان پیدا کرد؛ اجتماعی که بر پایه ارزش های اسلامی باشد.
رئیس مرکز اسلامی دشواریِ ساختن اجتماع اسلامی را ایجاد حس تعلق به اجتماع دانست و گفت: باید بتوانیم ایده «ما» را به جای «من» در جامعه تزریق کنیم.
دکتر شمالی درزمینهٔ اهمیت اجتماع در اسلام خاطرنشان کرد: همه عبادات اسلامی جنبه اجتماعی دارند و حتی نماز به عنوان یک عبادت فردی بهتر است که به جماعت برگزار شود. وی گفت: حتی در نماز فرادا نیز خطاب ها و ضمیرهای استفاده شده مانند «ایاک نعبد و ایاک نستعین» و سلام نماز یعنی «السلام علینا و علی عباد الله الصالحین» ضمیر های جمع بوده و اشاره به «ما» دارند و نه «من».
دکتر شمالی بابیان اینکه هر سازمانی که بخواهد در خدمت فرد باشد، عدمش بهتر از وجود است. به سازمان هایی اشاره کرد که به خاطر فردگرایی و منیت افراد مرتب کوچک تر و کوچک تر شده و نهایتاً به اجزای اولیه تجزیه می شوند.
رییس مرکز اسلامی انگلیس ، با تأکید بر اینکه بااحساس تکبّر و منیّت نمی توان یک اجتماع تأسیس کرد به اهمیت سازمان یافتگی و نظم در گروه های اسلامی اشاره کرد و گفت: تعدد سازمان های اسلامی اگر به معنی این باشد که چون نمی توانیم باهم کارکنیم از هم جداشده ایم، ابداً چیز خوبی نیست.
وی در پایان سخنان خود وحدت مسلمانان را مانند وحدت اعضای یک بدن و بلکه نزدیک تر از آن توصیف کرد و افزود: محل های دیدار و ملاقات مسلمان ها، یعنی اماکن نماز جماعت و امثال آن باید تقویت شود.
دکتر شمالی خاطرنشان کرد که بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی و خانوادگی و معیشتی مسلمانان وقتی حل می شود که ما بتوانیم در کنار هم باشیم.
در ادامه این کنفرانس میزگردی برای پرسش و پاسخ با شرکت سخنرانان و مسوولین کارگاه ها برگزار شد.

ایرنا

 

اشتراک گذاری :


آخرین اخبار